Het is inmiddels vaste prik. Bijna ieder voorjaar breng ik een bezoek aan de Parijse hoofdstad voor la semaine du dessin. Mijn bezoek begint ieder jaar in het Carreau du Temple, waar diverse galeries nieuwe, alsook bekende kunstenaars die zich bezighouden met tekenen, aan het publiek presenteren. Hieronder volgt een klein overzicht van de werken die mij zijn opgevallen.
Caroline Tschumi (Galerie Analix Forever)
Haar werken hebben iets weg van een sprookjeswereld, maar dan wel met een duister randje. De Zwitserse kunstenaar Caroline Tschumi (1983) maakt kleurrijke tekeningen met onder andere kleurpotlood, viltstift en waterverf. Haar werk Histoire de feu n◦2 lijkt in eerste instantie uit de hippietijd te komen. We zien een vrouw met een wijd uitlopende broek en met oren in alle kleuren van de regenboog. Er komt een banderol (spreukband) zonder opschrift uit haar mond, die sterk aan rook van een joint doet denken. Dit beeld wordt versterkt door de hallucinerende sfeer die het werk uitademt.
De vrouw blijkt een fabeldier: haar arm is bedekt met haren en ze heeft een staart, waarvan de pluim in brand lijkt te staan. Ze doet denken aan een leeuw, waarvan een duivelse versie ook op de achtergrond van de tekening is te zien. De vraag rijst of de vrouw al zwiepend met haar staart het huis in brand heeft gezet (waar diverse feniksen uit de schoorsteen lijken te herrijzen), of andersom. Ook de tekeningen op de broekspijpen van de vrouw verwijzen naar het vuur. Een ridder te paard trekt ten strijde en heft het zwaard. Door de context van het vuur, moet ik gelijk aan Jeanne d’Arc denken; de maagd van Orléans die geregeld visioenen had en uiteindelijk op de brandstapel stierf.
In haar fantasievolle tekeningen, voegt Tschumi diverse werelden bij elkaar. Alles is mogelijk: de Middeleeuwen worden samengevoegd met de tijd van de hippies en ook mythologische fabeldieren worden gecombineerd met elementen uit de werkelijkheid. Ondanks dat je elementen uit haar werk herkent, blijft het geheel raadselachtig. Het getuigt van een ongebreidelde fantasie die het midden houdt tussen een sprookjesachtige droom en een angstaanjagende nachtmerrie.
Florent Morin (Galerie Miyu)
Beelden die zijn ontleend aan de Middeleeuwen keren ook terug in het werk van de Franse kunstenaar Florent Morin (1991). De kunstenaar maakt getekende animatiefilms, maar toont in de galerie losse werken uit zijn serie Le Chant de la Perle, die hij tekende naar aanleiding van een apocrief verhaal uit de Bijbel. Het is vooral zijn tekentechniek die fascineert. De beelden herinneren aan oude archiefbeelden of kopieën die door de tand des tijds zijn beschadigd. Hierdoor brengt de kunstenaar oude – vaak bekende – beelden weer tot leven. Door niet alles te tonen, biedt hij een opening aan de kijker om het beeld zelf verder in te vullen. Morin werd hiervoor geïnspireerd door Aby Warburgs Atlas Mnemosyne, die een belangrijke basis vormde voor de (cultuurhistorische) interpretatie van de kunstgeschiedenis.
Omdat Morin een filmmaker is, moet ik ook denken aan het boek Aby Warburg and the Image in Motion, geschreven door de Franse kunsthistoricus Philippe-Alain Michaud. De these van zijn boek is dat het onderzoek van Warburg plaatsvond in een tijd dat de eerste filmmakers in staat waren om beweging vast te leggen en te reproduceren, waardoor zijn gedachtegoed (onbewust) werd beïnvloed. Hoewel ik de uitkomsten van zijn onderzoek niet zo overtuigend vind, moet ik er wel aan denken. Terwijl Warburg zich met de observatie van beweging in visuele beelden bezighield, lijkt Morin deze stap verder uit te werken en letterlijk in beweging te brengen.
Pep Vidal (LMNO)
De loopband van de Spaanse kunstenaar en mathematicus Pep Vidal (1980) is niet zozeer fysiek, maar vooral geestelijk uitputtend. Op de band heeft hij wiskundige vergelijkingen getekend. Dit werk maakt onderdeel uit van zijn onderzoek naar het ontstaan tot en met de verdwijning van wolken. Vidal heeft de snelheid van de loopband berekend, die ons in staat stelt om een afstand af te leggen, die overeenkomt met de tijd en de ruimte die nodig is voor het ontwikkelproces van een wolk. Je zult er hogere wiskunde voor gestudeerd moeten hebben om dit werk echt te kunnen begrijpen. Maar het laat je in ieder geval nadenken over hoe de formele wetenschap grip probeert te krijgen op efemere processen.
Michael Würtz Overbeck (Formation Gallery)
De Deense kunstenaar Michael Würtz Overbeck (1982) maakt gebruik van een anamorfose: een voorstelling die je alleen vanuit een bepaalde gezichtshoek, of in dit geval via een spiegelende cilinder, kunt zien. In het verleden was het vooral een middel om de kijker te imponeren, door te laten zien dat je kunt spelen met de regels van het perspectief. Wat in eerste instantie een abstract kunstwerk lijkt te zijn, blijkt in de spiegel een voorstelling van een in draperieën gehulde figuur. Deze doet mij sterk aan de Pièta van Michelangelo denken, maar ditmaal zonder Christus. De kunstenaar speelt met onze perceptie – die altijd gekleurd en subjectief is. Daarnaast gaat zijn werk over ons verlangen naar verbondenheid. Het lijkt alsof hij met dit werk refereert aan het wegvallen van ons geloof en de afwezigheid van Christus als verlosser. De mens is daardoor meer op zichzelf aangewezen. Wat ooit een solide beeld in steen was, is nu een vergankelijk spiegelbeeld, waarvan je af en toe een glimp van op kunt vangen. De mens wordt als een eenzaam figuur weerspiegeld tegen een donkere, ongrijpbare wereld. Soms lijk je er eventjes grip op te krijgen, maar bij een stap naar links of rechts ben je die alweer kwijt.
Leonard Combier (By Lara Sedbon)
Het werk van de Franse kunstenaar Leonard Combier (1990) kwam ik vorig jaar al tegen in de Parijse tentoonstellingsruimte Halle St.-Pierre, waarover ik toen een blog schreef (zie: was getekend… de ander). Naast dat hij grote tekeningen maakt, valt mijn oog vooral op zijn paspoort-doodles. Het zijn uiterst gedetailleerde en kleurrijke tekeningen waarin hij soms zijn dragers (het paspoort) verhult. Vaak laat hij de informatie in het paspoort deel uit maken van het werk en worden stempels of symbolen onderdeel van de tekening. Hij neemt de beschouwer mee naar een nieuwe bestemming waar nog geen paspoort is geweest, namelijk naar die van zijn creatieve geest.
Stella Sujin (Backs\ash)
De in Korea geboren kunstenaar Stella Sujin (1983) is genomineerd voor ‘Le Prix Drawing Now 2023’. Van een afstandje lijkt ze zoetsappige tekeningen in aquarel te hebben gemaakt, die echter een grimmige sfeer onthullen. Zo zien we een meisje dat sterk aan Roodkapje doet denken met het karkas van een dier. De tekening van de wolf die ernaast wordt getoond, doet vermoeden wat ze onder haar arm draagt. In haar werk daagt Sujin vrouwelijke rolpatronen uit. Het onderdanige, angstige Roodkapje dat door de boze wolf wordt bedreigd, is veranderd in een krachtige, zelfs moordlustige vrouw.
Ook de aquarel hierboven lijkt op het eerste gezicht lieflijk, totdat je ziet welke vruchten er aan de guirlande hangen. De fallische vormen kunnen ieder moment door het meisje worden afgesneden en in haar mandje worden gestopt. Het snoezige, bijna kitscherige werk blijkt stiekem zeer venijnig.
Christos Venetis (Galerie Martin Kudlek)
Op de binnenkant van diverse boekenkaften heeft de Griekse kunstenaar Christos Venetis (1967) uitvoerige potloodtekeningen gemaakt. Van een afstandje lijken het zwart-witfoto’s die zijn opgeplakt. De kapotte kaft, met sporen van jarenlang gebruik, zorgt enerzijds voor een mooi esthetisch kader, maar anderzijds ook voor verontrusting, doordat de pagina’s bewust uit hun kaft lijken te zijn gescheurd. ‘Wordt deze informatie bewust voor ons verborgen?’ ‘En wat hebben die fotografische tekeningen daarmee van doen?’ Het werk roept veel vragen op, maar biedt weinig antwoorden.
Olga Chernysheva (Iragui gallery)
De Russische kunstenaar Olga Chernysheva (1962) werd voor bovenstaande werken geïnspireerd door de silhouetten van voorbijgangers op straat. Ze moest hierbij direct aan duiven denken. Op transparante vellen papier heeft ze meerdere malen een menselijke passant naast een duif geplaatst. Door ze dezelfde grootte te geven en beide door middel van gewassen inkt op te bouwen, maakt ze de twee figuren als het ware gelijk. Naast dat ze visuele gelijkenissen vertonen, zijn deze er ook inhoudelijk. Beide lopen onopvallend over straat. Ze zijn er, maar tegelijkertijd ook niet – wat door de transparantie van het materiaal mooi wordt onderstreept. Geleidelijk worden haar tekeningen abstracter, waardoor alleen de contouren – zonder unieke kenmerken – zichtbaar blijven. De kunstenaar is van oorsprong filmmaker, wat je terugziet in de cinematografische uitstraling van haar werk.
Thomas Henriot (Galerie Houg)
Opgebouwd uit verschillende losse vellen rijstpapier, heeft de Franse kunstenaar Thomas Henriot (1980) een grote muurtekening opgebouwd. Doordat de vellen niet allemaal even groot zijn en niet op dezelfde hoogte aan elkaar zijn verbonden, lijkt het alsof we een fragment van een groter geheel krijgen te zien. Met penseel, pen en inkt tekent hij enorm gedetailleerde landschappen en stadsgezichten. Hij reist de wereld rond en laat zich inspireren voor zijn werken. Door het gebruik van zwart-wit krijgen de werken de sfeer van een herinnering, wat wordt onderstreept doordat de muurtekening uit losse vellen is opgebouwd. Alsof we een inkijkje krijgen in een van zijn geheugenflarden, opgedaan tijdens een van zijn reizen.
Jonathan Rosić (Archiraar Gallery)
De Belgische kunstenaar Jonathan Rosić (1979) baseert zijn werken op foto’s en filmstills. In zijn met Oost-Indische inkt getekende werken komt vooral dat wat hij niet tekent, naar voren. Met behulp van getekende handen en door middel van gebaren wijst hij naar (geometrische) vormen binnen het werk, of naar iets dat we niet kunnen zien buiten het werk. Er ontstaat een spanning tussen vorm en restvorm, tussen zien en het niet zien. In feite tekent hij inhoudelijk weinig tot niets. Maar door de suggestie te wekken dat er achter het niets iets zit, weet hij de aandacht te trekken.
Suzanne Husky
De laatste kunstenaar die ik in dit overzicht behandel, is tevens de winnaar van Le Prix Drawing Now 2023. Met een achtergrond in landschapsgeschiedenis en etno-botanie (een studie naar de relatie tussen planten en mensen) houdt de Franse kunstenaar Suzanne Husky zich bezig met de relatie tussen plant, mens en aarde in haar werk. In één van haar projecten houdt ze zich specifiek bezig met de bever, die wezenlijk van belang is voor de waterkringloop en daarmee voor de biodiversiteit in de natuur. Op prachtige wijze tekent ze werken, die ook nog eens belangrijke boodschappen afgeven, zonder zich daarin op te dringen.
