Het was een leuke toevalstreffer dat ik net door Parijs fietste toen de twee dagen durende pop-up expo ‘Members Only’ in het Atelier Néerlandais was te zien. Het Atelier Néerlandais is onderdeel van de Nederlandse ambassade in Parijs en biedt creatieve ondernemers, waaronder kunstenaars, een plek om te netwerken en hun werk verder te ontplooien. Met regelmaat worden ook tentoonstellingen georganiseerd. Zo toonden afgelopen juni, 31 leden een selectie van hun werk, waarvan ik in deze blog enkele tekeningen zal bespreken.
Danielle Lemaire
Het Atelier Néerlandais bevindt zich in hetzelfde gebouw als Fondation Custodia, een gerenommeerde stichting die door verzamelaar Frits Lugt en zijn echtgenote Jacoba Lugt-Klever in 1947 werd opgericht. Lugt legde een grote verzameling werken op papier aan die door de stichting wordt beheerd, bestudeerd, geëxposeerd en nog altijd wordt aangevuld.
Het is deze collectie die kunstenaar Danielle Lemaire inspireerde tot het maken van een nieuwe serie werken. Afgelopen voorjaar werkte ze met kunstenaars Marc Nagtzaam, Karin Herwegh en Jan Van Den Dobbelsteen in het Nederlandse atelier, waarbij werd gereflecteerd op het thema ‘collecties.’ Kleine tekeningen plaatst ze in een op een rommelmarkt gevonden art nouveau ansichtkaartenalbum. Op deze manier legt Lemaire als het ware haar eigen verzameling aan. Het is een spannende collectie die bestaat uit figuratieve, maar ook abstracte werken, toevallige vondsten alsook doorwerkte tekeningen en werken voorzien van (een achtergrond-) kleur en tekeningen in zwart-wit.
De karakteristieke, witte handschoenen die bij het werk liggen, nodigen uit om door het werk te bladeren. Net als bij een verzameling gaat het werk over het maken van keuzes, het toevoegen van nieuw beeld aan een reeds bestaande verzameling en de spannende ontdekkingstocht naar onderlinge verbanden tussen de werken. Het werk gaat enerzijds over de kunstenaar zelf, wat vaak nog een letterlijke betekenis krijgt, doordat de kunstenaar zich geregeld weergeeft in haar werk. Anderzijds zoekt ze de dialoog met de collectie van Lugt op, die door hun overeenkomende voorliefde voor natuurlijke en figuratieve tekeningen als vanzelf lijkt te ontstaan. Ze verwijst echter ook doelbewust naar de verzamelaar. Zo vertelde de kunstenaar hier en daar theevlekken op de tekeningen te hebben aangebracht, als referentie naar een anekdote. Net als de verzameling van Lugt, blijft ook die van Lemaire zich ontwikkelen en zal de toekomst uitwijzen hoe deze zich verder gaat ontwikkelen.
Jan Van Den Dobbelsteen
Ook Jan Van Den Dobbelsteen liet zich inspireren door de collectie van Frits Lugt en dan specifiek door de 19de-eeuwse olieverfschetsen van landschappen, waarmee de collectie in 2010 werd verrijkt. Het werk dient daardoor tevens als eerbetoon aan de overleden directeur van Fondation Custodia: Ger Luijten. Het werk Lost Album – Paris 2023 is geïnspireerd door een verzameling dia’s die de kunstenaar toevallig op straat gevonden heeft en net als de olieverfschetsen, een registratie van hun omgeving weergeeft. Met minimale interventies: het draaien van de dia’s, het aanbrengen van een kruis, het fotograferen van de 81 dia’s en ze in de vorm van een film te presenteren, probeert de kunstenaar je op een nieuwe manier naar de bestaande beelden te laten kijken. Door de foto’s op hun kop of zijwaarts te draaien, ontstaat er al een ietwat vervreemd beeld. Door er vervolgens een kruis in aan te brengen, verwijst Van Den Dobbelsteen naar het traditionele gebruik van perspectief en daarmee naar de landschappelijke olieverfschetsen. Er ontstaat een vluchtpunt dat enerzijds een abstraherende diepte in de foto’s aanbrengt en het werk – als een kubistisch schilderij – opbreekt in geometrische vormen. Anderzijds benadrukt datzelfde kruis juist de platheid van de foto, wanneer het niet als perspectivisch hulpmiddel wordt opgevat, maar als een tweede laag, een getekende toevoeging boven op de gefotografeerde laag. Er lijkt binnen de context van het verzamelen nog een derde, symbolische betekenis te ontstaan. Het kruis lijkt de oorspronkelijke beelden te wissen; alsof ze geen onderdeel van de collectie mogen uitmaken. En in feite gebeurt dat ook. Het oude beeld wordt vervangen door een nieuw beeld waarmee een nieuwe verzameling is geboren.
Marisa Rappard
Het werk Beyond the horizon (2020) van Marisa Rappard verandert voortdurend voor je ogen. Ondanks dat de kunstenaar een tweedimensionale tekening op papier heeft gemaakt, weet ze met haar werk – dat wisselt tussen abstract en figuratief – een voorstelling op te roepen die niet vastligt. Op een gekleurde ondergrond lijkt in eerste instantie een ietwat abstract landschap te zijn opgebouwd. Maar zodra je de rotsachtige structuren beter bekijkt, doen ze plotseling ook aan abstracte mensfiguren denken die boven de horizon uittorenen. Terwijl je een hoofd en her en der een gewaad meent te herkennen, veranderen de figuren alweer in rotsen. Doordat de geabstraheerde tekening uit lijnen en (gekleurde) vlakken bestaat, krijg je net te weinig houvast om zeker te zijn van je bevindingen. Niets ligt vast. Hetzelfde geldt voor de locatie van het landschap. Hoewel een wolk, rotsblokken en rivieren een aards landschap onthullen, geeft de lichtpaarse kleur van de ondergrond er een buitenaards tintje aan. Je denkt voortdurend iets te herkennen, maar wordt op het verkeerde been gezet. Op intuïtieve wijze weet de kunstenaar met lijnen, vlakken en kleuren een voorstelling te scheppen die voortdurend in transitie is en je letterlijk ‘voorbij je horizon’ laat kijken.
Judith Maria Kleintjes
Met minimale middelen weet Judith Maria Kleintjes een groot effect te creëren. Met respect voor de natuur zet de kunstenaar kleine, natuurlijke elementen centraal. In Parijs hingen drie kleine werken naast elkaar, waarop in het midden en rechts twee takken zijn weergegeven – één in bloei en één afgestorven – en is links een tekening te zien waarbij natuur en mens één lijken te zijn geworden, doordat blaadjes uit een mensenhand groeien. Aandachtig en met gevoel voor materiaal, heeft de kunstenaar deze natuurlijke elementen vormgegeven zonder enige mate van overdrijving, of ze mooier te maken dan ze zijn. De kracht zit juist in het elementaire en de leegte van het beeld. Ze biedt de natuurlijke vorm de ruimte op het papier, zodat deze zich in al zijn puur- en kwetsbaarheid kan openbaren.
Ibo Bakker
Verstilling is ook een element dat in het werk van Ibo Bakker is terug te vinden. Hij gebruikt echter niet de leegte van het papier, maar de afwezigheid van de mens om die stilte in zijn gedetailleerde werk te brengen. Met enkel objecten in een interieur weet de kunstenaar verhalen op te roepen. Het is alsof je als kijker wordt uitgenodigd om door de ruimte te struinen en je eigen verhaal te maken. Zo kun je plaatsnemen achter het antieke harmonium, dat in een van zijn werken vol in het licht is gezet, of word je in een ander werk uitgenodigd een geheimzinnig kistje (mogelijk een kompas) met daarachter rollen papier (wellicht landkaarten) te bestuderen. Bakker lijkt haast een decorbouwer waarin de acteurs nog plaats moeten nemen.
