Was getekend… Carlijn Kingma in ‘Deep Truth’

In Rijksmuseum Twente is de zwart-wit tekening De Quasi-neutrale Oplossingsfabriek (2016) van Carlijn Kingma (1991) te zien. Het werk maakt deel uit van de tentoonstelling ‘Deep Truth’, waarin het begrip ‘waarheid’ onder de loep wordt genomen. Al eerder was er een solotentoonstelling van Kingma te zien met de titel ‘Carlijn Kingma – Architectuur van het onzichtbare’ (27 september t/m 9 mei 2021). Hier werd ze geïntroduceerd als een eigentijdse cartograaf, die de moderne maatschappij in kaart brengt. Ze tekent nooit bestaand land, maar fictieve werelden waarin ze heden, verleden en eventuele toekomstbeelden met elkaar combineert. In deze blog concentreer ik mij enkel op één werk: De Quasi-neutrale Oplossingsfabriek.

Carlijn Kingma, The Objective Truth Factory, 2016, foto: Sandra Mackus

Zie voor een gedetailleerde afbeelding van het werk: The Objective Truth Factory – Carlijn Kingma

Ivoren torens

In een verlaten berglandschap vol diepe kloven, staan diverse uitkijkplatforms opgesteld. Uit het opschrift rechtsboven, blijken het de ivoren torens van de wetenschap te zijn. Ze rijzen hoog boven de hoogste bergtoppen uit. Op diverse plekken staan mensen – waarschijnlijk wetenschappers – met gigantische telescopen. Iedere toren heeft een andere uitstraling gekregen, hoewel ze allemaal uit organische vormen zijn opgebouwd. Opvallend zijn de bolvormige constructies die her en der zijn opengewerkt en in bijna elke toren één of meerdere malen terugkomen. In de linkerhoek heeft Kingma een van de torens blootgelegd, zodat we kunnen zien wat er zich normaal onder de grond afspeelt.

Detail

Omzetting

Dat wat de wetenschappers boven op de toren waarnemen wordt via een ingenieuze constructie naar het volk / de massa verzonden. Twee meterslange buizen kronkelen als glijbanen naar beneden. Eén van de buizen mondt uit boven een grote trechter, de ‘objective truth funnel’ (oftewel een trechteranalyse) waar de informatie viermaal wordt gezeefd. Een verzameling cijfers blijft over en belandt via de smalle mond van het werktuig op een lopende band. Opnieuw wordt de informatie in een trechter gestopt en voor een laatste keer uitgedund. De getallen die overblijven komen bij de binairy press. Een lopende band waar de cijfers worden omgezet in binaire codes (combinaties van nullen en enen), die door computers kunnen worden gelezen.

Kapitalisme     

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de binaire codes naar een grote reeks computers worden gestuurd die door mensen worden bediend. De computers zijn op hun beurt weer gekoppeld aan een grote mechanische spin met grijparmen, die ook door mensen worden bediend. Op de constructie staan de letters GNP, die hoogstwaarschijnlijk naar ‘Gross National Product’ verwijzen: oftewel het bruto nationaal product. De kapitalisten nemen het stokje over van de wetenschappers en gebruiken de sterk gereduceerde en vertaalde data om de maatschappij te besturen. Het is duidelijk dat de kapitalisten een belangrijke schakel vormen in de informatievoorziening. Ze ordenen de mensenmassa, door ze met hun grijparmen in een hokje te plaatsen.    

Gekooide natuur

In Kingma’s wereldbeeld is het met de natuur niet zo goed gesteld. De bergen zijn kaal en met uitzonderingen van een aantal bomen die veilig achter de schutting van één van de torens staat, is er geen teken van leven. Het blijkt zelfs zo slecht gesteld met de natuur, dat bomen en planten ondergronds staan opgesteld in kooien. Ze worden gepresenteerd als een rariteitenkabinet. De drie struikjes in de vorm van een ruit, klaver en schoppen (het hart is nergens te bekennen), doen aan een kaartspel denken. ‘Zou het objectieve systeem dat hier in eerste instantie geschetst wordt, toch niet zo objectief zijn?’

Zoetmakers

In eenzelfde trechter waar de objectieve waarnemingen door worden gefilterd, worden varkens vermalen tot worst. Ze staan naast wijnranken opgesteld. Het zijn schijnbaar de zoetmakertjes voor het volk, gezien de slogan ‘Happy wife = happy life’. De kerk is die functie duidelijk kwijtgeraakt. Het rotsblok waarop een religieus gebouw staat, wordt aan de zijkanten weggegraven. Het zal niet lang meer duren voordat het gebouw in het ravijn stort.

Controle

Verscholen aan de linkerkant van de tekening is een grote verrekijker te zien. Samen met de vier mannen die op een plateautje staan, lijken ze symbool te staan voor de controle van het systeem. Maar ondanks de onrust binnen de mensenmassa – mensen maken ruzie, waarbij een vrouw zelfs (dood?) op de grond ligt – wordt er (nog) niet ingegrepen. De mensen staan ongedurig in de rij om hun oude spullen in te wisselen voor nieuwe. Alleen wij krijgen te zien dat de machine waaruit het nieuwe goed komt, direct wordt gevoed door hun oude rommel.     

Kennis vergaren deel twee

Dat kennis ook op een andere manier vergaard kan worden is aan de rechterzijde van het werk te zien. In een Griekse theatersetting zien we hoe kunstenaars, schrijvers, muzikanten en filosofen elk op individuele wijze kennis vergaren. Ze zijn allemaal met een dun lijntje aan een grote tuinslang verbonden. Zonder omwegen, maar netjes opgerold op een gigantische klos wordt hun kennis verzameld. Een groepje mensen houdt het uiteinde van de tuinslang vast en richt deze op een wankele loopbrug. Aan het gevarenbord valt te zien dat de oversteek naar de andere rotsblok (die van de wetenschappers en kapitalisten) dodelijk kan zijn. Het lijkt alsof de groep klaar staat om eventuele overlopers met hun kennis ‘af te maken’.

Het paradijs

Met uitzondering van één mannetje dat een bord met een vraagteken in zijn hand vasthoudt, is er niemand die zich in de buurt van de andere rots begeeft. Het is verbazingwekkend, gezien de verschillen. Hier bevinden zich giraffen en planten die tot de hemel rijken, vrij in de buitenlucht. Het lijkt wel het paradijs, waar Kingma ook naar verwijst, gezien de mannelijke en vrouwelijke figuur die naakt, hand in hand op de grond liggen. Terwijl de kunstenaar een negatief (toekomst-)beeld van onze maatschappij tekent, die door (semi-)wetenschappelijke en kapitalistische structuren georganiseerd wordt, lijkt ze ook een uitweg te bieden. Volg de raad van de vrije geesten; de natuur, de filosofie, de kunst en het vrije woord. Waar zouden die feniksen die uit dat kleine stukje paradijs naar boven vliegen, anders voor staan? Ze lijkt te impliceren dat de maatschappij, net zoals de feniks, uit zijn eigen as moet herrijzen. En dat kan alleen als we kennis op een andere manier gaan vergaren en verspreiden.