In het CODA museum in Apeldoorn staat een felgekleurde bank tegen een muur. Het lijkt erop dat bezoekers niet in de gaten hebben dat deze onderdeel is van de muurschildering Niet zo mooi (1998 / 2003), die Lily van der Stokker (1954) opnieuw voor haar overzichtstentoonstelling heeft gemaakt. Het transparante visdraadje, dat waarschijnlijk tussen de twee leuningen was gespannen, bungelt op de grond. Normaal kan ik mij er enorm aan ergeren wanneer bezoekers kunstwerken aanraken. Maar in dit geval moet ik er ook wel om lachen. Van der Stokker houdt zich in haar werk met het alledaagse bezig. Met elementen die zo triviaal zijn, dat ze in dit geval dus letterlijk niet als kunst worden opgemerkt.
Die bankjes plaatst ze vaker voor haar muurschilderingen. In de tentoonstellingsruimte is een film te zien waarin de kunstenaar uitlegt dat ze met deze bankjes ruimtelijkheid in haar werk probeert te brengen.* Tevens hoopt ze er een stukje huiselijkheid en comfort mee te creëren, maar dan alleen om naar te kijken.
Dat stukje huiselijkheid zie ik ook terug in de manier waarop haar tekeningen zijn geordend aan de muren. Er is veel lege ruimte en de werken hangen op verschillende hoogtes. Het geeft een speelsheid en luchtigheid aan de ruimte. Tezamen met de vrolijke kleurtjes zetten ze je als beschouwer op het verkeerde been. Want zodra je daadwerkelijk naar het werk gaat kijken, blijkt er vaak een serieuze boodschap in verwerkt.
Het idee van de bankjes ontstond eind jaren ’90 als de Jack en Lily series, genoemd naar haar inmiddels overleden man Jack Jaeger en haarzelf. De bankjes lijken metafoor te staan voor het echtpaar, dat letterlijk onderdeel van het meubilair is geworden. Ze vormen een constante in deze serie tekeningen. Zo prijkt een okerkleurige bank tegen een vrolijk ogende achtergrond van felle kleuren en organische vormen. ‘Jack and Lily Live now 5 years together (already)’ staat boven de bank geschreven.
Op de tekening die ernaast hangt staat: ‘Lily is 41, Jack is 57 and they live together now for 10 years’. Het is op papier inmiddels vijf jaar later en er blijkt weinig over van die vrolijke sfeer (overigens zit er niet daadwerkelijk vijf jaar tussen de tekeningen, maar zijn beide werken in 1998 gemaakt.) De bank en de achtergrond zijn grijs. De massieve vorm op de achtergrond is niet langer een vrolijk dessin, maar lijkt als een zwaard van Damocles boven die bank te hangen. Zonder duidelijk te maken wat er precies speelt, heeft Van der Stokker weinig nodig om een herkenbaar verhaal te vertellen. Het zijn alledaagse situaties waar waarschijnlijk veel kijkers zich mee kunnen identificeren. Voor de kunstenaar is het kleine net zo belangrijk als iets groots.
Bovenstaande twee tekeningen dienden als ontwerp voor een grotere muurschildering. Aan iedere muurschildering gaat een potloodtekening vooraf, die ze uiteindelijk als lijntekening op de muur projecteert en overtrekt. Waar de tekeningen op papier zoekend en intiem aanvoelen, trekken haar monumentale muurschilderingen de aandacht. Dat komt ook doordat ze de tekeningen op de muur met zelf gemengde verf invult, waardoor de hand van de kunstenaar ontbreekt. Sterker nog, op de film is te zien hoe assistenten haar helpen om de verf op de muur aan te brengen.
In 2022 tekende ze de bank opnieuw. In haar interview geeft ze aan de laatste tijd door musea te worden gevraagd, waardoor ze haar werk steeds meer vanuit een retrospectief bekijkt. Misschien dat de bank daarom weer een keer van zolder is gehaald. Er staat naast een in de lucht getekende, kleurrijke bos bloemen, een gewone, alledaagse tekst bij: ‘ik ga naar bed’. De vrolijke kleuren en lettertype verhullen de wellicht pijnlijke boodschap. Wetende dat haar man Jack uit de serie Jack en Lily niet meer aanwezig is, heeft de boodschap iets treurigs. ‘Is het Jack die voorgoed afscheid neemt?’ ‘Of misschien Lily die tegen het meubel praat alsof het haar man is?’ De eenvoud maakt het werk eventjes ingewikkeld.
De tentoonstelling Lily van der Stokker – Ik ga naar bed is nog t/m 4 juni in het CODA (Apeldoorn) te zien.
* Het interview is ook op de website van het CODA te bekijken: https://www.coda-apeldoorn.nl/nl/agenda/wilhelminaring-2022-2023-lily-van-der-stokker
