Vorige week stond de blog in het teken van de Drawing Now Art Fair. Ieder jaar wordt op deze beurs een prijs uitgereikt aan één van de kunstenaars, die een solotentoonstelling in het Drawing Lab krijgt aangeboden. Vorig jaar won de Frans-Amerikaanse kunstenaar Suzanne Husky deze prijs. Over haar werk schreef ik al kort in de blog: was getekend… drawing now art fair. In de tentoonstelling ‘Le temps profond des rivières’, die tot en met 7 april in het Drawing lab (Parijs) is te zien, toont zij op gevarieerde wijze de relatie tussen bevers en de mens in het verleden en heden. Naast dat het prachtige tekeningen oplevert, dient haar werk ook als een pleidooi te worden opgevat voor een verbetering van onze relatie met deze dieren ten behoeve van de klimaatproblematiek.
Hierboven zien we een tekening in aquarel die de bezoeker van de tentoonstelling als eerste ziet. Opvallend is het dorre landschap waar enkel nog wat kale bomen staan of op de grond liggen. Tussen deze bomen zien we her en der mensen lopen. Enkele tenten en auto’s op de voorgrond maken duidelijk dat ze hier overnachten. De vraag is echter, wat deze mensen aan het doen zijn met hun motorzagen. Zijn zei de veroorzakers van dit kale landschap? Wie goed kijkt, komt tot een verrassende uitkomst. De mens lijkt de taak van dieren te hebben overgenomen, en dan expliciet die van de bever. Terwijl deze nergens te bekennen is, hakt de mens de bomen om en sleept ze naar de rivier om dammen te bouwen. Aan de rechterkant lijken we het resultaat te kunnen zien: tussen de meanderende wateren is weer een groen bos ontstaan.
Husky schilderde een meterslange tijdlijn die begint met het mesolithicum en doorgaat tot en met de eenentwintigste eeuw, waarin ze de relatie tussen bever en mens heeft getekend. Ze begint met de aankondiging dat er na het Würm Glaciaal (de laatste vergletsjering in de Alpen) vijftig keer zoveel bevers dan mensen leefden. Het is dan ook de bever die in deze tijdlijn een prominente rol aanneemt en als leermeester van de mens wordt weergegeven. In de tekening is te zien hoe de bevers de mens over de natuur, het jagen en het dammen bouwen leert. De bevers zorgen er op deze manier voor dat het ecosysteem floreert. Op hun beurt worden de bevers door de mens vereerd, er worden zelfs tempels voor ze aangelegd.
Maar plotseling is er een kentering in de tekeningen te zien. Dode bevers liggen met hun pootjes omhoog voor de oevers van een met bloed gevulde rivier. Vlak daarboven staat de tekst ‘het moderne Europe en het koloniale Amerika’ geschreven. Het doodvonnis van de bever wordt ingeluid door de opkomst van de industrie en de opkomst van de moderne landbouw, waarbij wateren worden rechtgetrokken in de vorm van kanalen en de bever wordt verjaagd. In korte tijd wordt alles vernietigd en zien we de impact op het landschap: verdord, ontbost en in brand staand.
Onder het kopje 21ste eeuw staat een grote zwarte vlag met de tekst ‘mouvement d’alliance avec le peuple castor’. Een groepering die het samenleven met de bever promoot, ten behoeve van de omgeving en het klimaat, geeft opnieuw ruimte aan deze dieren. De invloed hiervan maakt Husky inzichtelijk. Het landschap komt duidelijk op adem. De wateren gaan weer meanderen, de bossen worden groen en zowel flora als fauna gedijen in deze omstandigheden.
Deze meer dan zeven meter lange tekening heeft het meest weg van een grote landschapstekening. Enkel de tekst en illustraties binnen dat landschap maken duidelijk dat er sprake is van een ontwikkeling. Het werk doet mij denken aan het in de Middeleeuwen vervaardigde tapijt van Bayeux, waarin eveneens een historisch verhaal wordt uitgebeeld. Husky gebruikt deze manier van weergeven om de ontwikkeling, het verval en het herstel van ons ecosysteem op een verhalende manier uit te beelden.
De kunstenaar bouwt een hele mythe rondom de bever. Zo is er in de tentoonstelling een prachtige tekening van een boot met op het voor- en achtersteven een bever. Daar tussenin zijn allerlei andere dieren weergegeven, met peddels in hun veren / klauwen / poten. De tekening herinnert onbetwist aan de Ark van Noach. In plaats van Noach wordt in deze tekening de bever als redder van de dieren weergegeven. Uit de punt van de tak, die de voorste bever vasthoudt, stromen magische wolken, die als meanderende wateren boven de boot stromen. Opnieuw wordt duidelijk wat de redding gaat zijn om de zondvloed te overleven: de kaarsrechte wateren moeten weer de vrije loop krijgen.
Om haar punt kracht bij te zetten, krijgt de mythe verder vorm in de rest van de tentoonstelling. Husky heeft encyclopedieën en boeken getekend waarin wijsheden van de bever staan vermeld.
In een andere tekening geeft ze weer hoe bevers deel uitmaken van onze mythologische wereld. Zo krijgt bijvoorbeeld het middeleeuwse volksverhaal over de fee Melusine, een beverachtig randje. Haar zoon Geoffroy Langtand, die geboren zou zijn met een slagtand van een zwijn, krijgt in de tekening van Husky plotseling oranje bevertanden en ook Melusine zelf zou haar vin aan een beverstaart ontlenen. Op deze manier geeft de kunstenaar op verschillende wijzen de bever een plek in de mythologie en (kunst-)geschiedenis, om zijn belangrijke rol te onderstrepen. Hoewel de lieflijke tekeningen in eerste instantie misschien anders suggereren, is de boodschap duidelijk: wij zullen als mens op een andere manier met ons land en de dieren om moeten gaan, om de desastreuze gevolgen van klimaatverandering nog het hoofd te kunnen bieden.
