Op de dag dat het kabinet de knopen doorhakte en een nieuwe harde lockdown doorvoerde, bezocht ik een digitaal museum. Althans – en hopelijk ben ik nu te volgen – een digitale tentoonstellingslocatie met een digitaal kunstwerk, dat in een echt museum te zien is. Met de dreiging dat musea opnieuw gesloten moesten worden, kreeg dit kunstwerk op deze dag – dat in feite overal, zolang je maar een VR bril hebt, bekeken kan worden – een extra lading.
Arranged Realism
In het Friese Museum Belvedere (Heerenveen) is op dit moment de actuele tentoonstelling ‘Arranged Realism’ te zien, waarin de samenhang tussen kunst en de gamewereld wordt getoond. Diverse gameontwerpers laten zich inspireren door kunstenaars en kunstwerken, anderen zíjn kunstenaars die door gameontwikkelaars worden ingeschakeld voor hun ontwerpen. Tot slot zijn er ook kunstenaars die kunst in en voor een virtuele ruimte maken.
Durk van der Meer
Een voorbeeld van zo’n kunstenaar is Durk van der Meer (1978). In de tentoonstelling is een vliegtuigsetting nagebootst waarbij de bezoeker wordt uitgenodigd plaats te nemen op een stoel en een VR bril op te zetten. Vervolgens zie je een grote ruimte met, als je om je heen kijkt, één kunstwerk. Op het informatiebordje naast het werk staat dat het gemaakt is door Van der Meer, wat ook voor de omringende, virtuele ruimte geldt.
VR-beet
Het bekijken van virtuele kunst viel in eerste instantie nog niet mee. Lopen ging wat moeizaam en voordat ik in de gaten had dat je daadwerkelijk moest gaan staan om het kunstwerk ook vanuit een ander standpunt te kunnen bekijken, waren we een half uur verder. Toen ik het navigeren eenmaal doorhad, kon ik rustig naar het werk kijken en kwamen natuurlijk weer vragen op. ‘Is nu alleen het virtuele object aan die virtuele muur het kunstwerk, of ook die omgeving er omheen?’ In het tweede werk van Van der Meer (dat op het moment dat ik aanwezig was helaas niet werkte) toont hij een realistisch ogende tuin waar je doorheen kunt lopen en is die omgeving zelf dus het kunstwerk. Het maakt duidelijk dat de scheidingslijn tussen realiteit en hyperrealiteit dun is in deze werken. Opvallend is wel dat zijn werk positief is en alternatieve werelden biedt.
Positief alternatief
Die alternatieve wereld, dat is ook waar het kunstobject aan de muur om draait in zijn werk Terrarium (uit Museum of Other Realities) (2020). In een ‘open, houten constructie’ zijn de vertrekken van een woonhuis gecombineerd met natuurlijke habitats: een jungle, onderwaterwereld en een bos. De van ski’s voorziene auto, die in de keuken staat geparkeerd, is duidelijk geschikt voor alle situaties.
Tekenen
Nu rest natuurlijk de vraag ‘wat dit kunstwerk in een blog over hedendaagse tekenkunst doet’. Welnu, gameontwikkelaars maken gebruik van tekenen, hoewel ze hier meestal een tablet voor gebruiken. Van der Meer maakt zijn tekeningen daarentegen in de virtuele ruimte zelf. Hij gebruikt het softwareprogramma Oculus Medium, waarbij de bewegingen die hij met zijn controllers maakt, worden vertaald. Een bijzondere en lastige vorm van tekenen lijkt mij. Vooral als je je realiseert dat je bij het maken van een tekening altijd te maken hebt met tegendruk van de drager. Je krast, duwt, veegt of stipt met bijvoorbeeld je potlood of stukje houtskool over je papier, doek of andere ondergrond en krijgt – naargelang de eigenschappen van het materiaal – met weerstand te maken. Die is afwezig in een virtuele ruimte. Je tekent in het luchtledige, wat weer een totaal andere opvatting van het medium is.
Helaas is de tentoonstelling ‘Arranged Realism’ en dus dit werk voorlopig niet in het echt te bezoeken, maar gelukkig is het wel te bekijken op: https://www.durkatwork.com/virtualreality
