In het Kröller-Müller Museum zijn momenteel twee videowerken van Dennis Oppenheim (1938-2011) te zien met performances die veel aan een challenge uit 2020 op TikTok en andere sociale media doen denken, namelijk ‘de teken op je rug challenge.’ (Zie bijvoorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=KWKqEteGPi8) Voor Oppenheim was het meer dan een grappige uitdaging. Hij deed onderzoek naar het neurologische vermogen van de mens.
Program 4 en 6
In het museum staan twee televisies naast elkaar, waarop tegelijkertijd twee verschillende films worden getoond. Op het linker beeldscherm is een fragment uit de film Program 4 te zien waarin de kunstenaar op de rug van een meisje tekent, die op haar beurt op de rug van een jongen tekent. Rechts is een fragment uit Program 6 te zien, waarbij de kunstenaar en de jongen afgewisseld op elkaars rug tekenen. Telkens zendt de achterste persoon een visueel beeld uit, dat de ontvanger via zijn of haar zintuigen registreert en vervolgens omzet in een tekening.
Vertraagd
De ontvanger kan enkel op de eigen waarneming vertrouwen. Waar rechte lijnen en het verschil tussen horizontaal en verticaal duidelijk is, zijn de onderlinge verhoudingen binnen de tekening soms zoek. Het registreren van kleine details blijkt lastig, zeker als deze binnen een groter geheel moeten worden geplaatst. De hersenen kunnen de informatie niet registeren en de tekenaar gaat er een eigen invulling aan geven.
En dan is er nog de voortdurende vertraging tussen registratie en verwerking. Dat wat door de zenuwcellen in de huid van de rug wordt geregistreerd, moet worden omgezet naar een handeling en een visueel beeld. Zodra de ontvanger aan het tekenen is wordt deze alweer van nieuwe informatie voorzien, waardoor ontvangen en uitzenden door elkaar gaan lopen. Het levert originele resultaten op, die afwijken van het origineel.
Zoon en dochter
De jongen en het meisje waarmee Oppenheim deze performances heeft uitgevoerd zijn Erik en Kristin, de zoon en dochter van de kunstenaar. Het maakt de werken persoonlijk. Het lijkt alsof de werken naar het opvoedproces verwijzen, waarbij een ouder allerhande input aan zijn kinderen doorgeeft, die er op hun beurt een eigen draai aan geven. Het werk maakt ook communicatieprocessen visueel inzichtelijk. Zowel bij geschreven, gesproken als getekende overdrachtsprocessen, is er altijd sprake van ruis. Ondanks de concentratie en de inzet om de tekening zo goed mogelijk na te maken, vinden er zonder dat je je er bewust van bent, momentjes van miscommunicatie plaats. Wat voor velen een leuk spelletje gedurende de lockdown was, blijkt dus plots een diepere lading te hebben.
