Diverse musea in Amersfoort reageren op het 75-jarige bestaan van het dierenpark in hun stad. Zo is in Museum Flehite de tentoonstelling ‘Kunst & Zoo’ te zien en in Kunsthal KAdE ‘Wonderbaarlijke Wezens’. In deze blog bespreek ik een aantal tekeningen die mij zijn opgevallen.
Marjan Jaspers
Vorige week schreef ik een blog over het Tekenkabinet XI dat op dit moment in Galerie Art Singel 100 is te zien. Op diezelfde dag bracht ik een bezoek aan Museum Flehite, waar net als in het Tekenkabinet, werk van Marjan Jaspers wordt geëxposeerd. Zowel in Amsterdam als in Amersfoort toont de kunstenaar haar fantasierijke insecten. Terwijl je insecten normaal niet zo snel als zacht, lief en aaibaar zult definiëren, blijken ze dat wel in Jaspers werken. Met een groot gevoel voor materiaal(-combinaties) creëert ze gevleugelde en gepantserde wezens, die soms nog iets weg hebben van een vlieg, kever of libelle, maar die duidelijk zijn ontsprongen uit het hoofd van de maker. De tekening Insect heeft handen vol aan pootjes toont een libelachtige figuur met een rank lijf, dunne vleugeltjes en ranke pootjes. Het kopje lijkt eerder op dat van een hond. Het insect kijkt treurig naar haar vijf pootjes, die duidelijk in de weg zitten. Het hoofd en lichaam ogen wat zwaar en de gekrulde staart lijkt te impliceren dat het op de grond steunt. Ook al zijn de vleugeltjes lang, ze lijken eerder als een prachtige cape te functioneren, dan dat ze dit bijzondere insect daadwerkelijk de lucht in kunnen tillen. Jaspers laat ons met andere ogen naar deze ondergewaardeerde dieren kijken. Het luchtige en vrolijke van deze werken heeft wellicht een serieuze ondertoon. Door hun schoonheid te onthullen, lijkt Jaspers het belang van deze klasse binnen het dierenrijk aan te tonen, die in hun biodiversiteit ernstig wordt aangetast.
Idiots
De ruimtelijke tekeningen van het kunstenaarsduo Idiots (Afke Golsteijn en Floris Bakker) tonen ook insecten en vlinders. Hoewel hun krijttekeningen in eerste instantie natuurgetrouw overkomen, weten ze er net als Marjan Jaspers een fantasierijke twist aan te geven. Dat doen ze niet door iets in het beeld te veranderen, maar door hun dragers om te vouwen tot vliegtuigjes. Deze papieren vliegtuigjes herinneren aan de basisschooltijd, waarbij een stukje papier kortstondig tot vliegtuig werd gevouwen om al snel als prop in de papierbak te eindigen. Naast dat het duo de levenloze insecten en vlinders die ze getekend hebben zo daadwerkelijk een stukje kunnen laten vliegen, willen ze er vooral onze achteloze omgang met de natuur mee benadrukken. Daarvoor combineren ze de prachtige patronen van vlinders en insecten met het wegwerpgebaar van zo’n vliegtuig.
In één van de vitrines in het museum ligt een grote stapel gevouwen vliegtuigjes met daarop uiteenlopende kleuren en patronen van dag- en nachtvlinders. De titel Vlindervliegtuigenkerkhof maakt opnieuw duidelijk dat we anders met de natuur moeten omgaan.
Anna Skubisz
De snuitkevers van Anna Skubisz vallen nauwelijks op aan de muur. Pas wanneer het licht op de fragiele metaaldraadjes valt, zie je de prachtig vormgegeven serie snuitkevers, die over de muur van de tentoonstelling lopen. Het zijn ruimtelijke tekeningen van draad, die meer over tekenen dan over sculptuur lijken te gaan. Door het licht ontstaat er een tweede, platte tekening op de muur. De schaduw transformeert de realistische silhouetten in fantasievolle spookbeelden. De schaduw heeft iets weg van een spoor dat achterblijft, terwijl het insect verder kruipt. Het roept de suggestie op dat de kevertjes over de muur krioelen.
Suite
In Kunsthal KAdE is gezamenlijk werk van kunstenaars Romy Muijrers en Paul van der Eerden te zien. Sinds 2018 werken ze aan hun project Suite waarbij ze samen tekenen, door voortdurend op elkaar te reageren. Voor KAdE maakten ze nieuwe werken, waarvoor ze zich lieten inspireren door de verhalencollectie ‘On Marvellous Things Heard’, die aan Aristoteles wordt toegeschreven, maar door diens navolgers is opgeschreven. Het resultaat is een grote en rijk gevarieerde verzameling tekeningen, die echter niet zozeer als illustraties van de verhalen moeten worden gezien. De verhalen zijn meer de aanleiding voor een grootschalig tekenexperiment waarin onder andere met vorm en restvorm, lijn en vlek, verstilling en dynamiek, tekst en beeld, kleur, wit en grijswaarden en met citaten uit de kunstgeschiedenis en populaire beeldcultuur wordt gespeeld.
Het zorgt voor een voortdurende spanning in het beeld, die mogelijk het resultaat is van het samen tekenen. De twee kunstenaars werken van nature zeer divers. Terwijl het duidelijke, het heldere, het inhoudelijk ietwat gewaagde, de teksten en het gebruik van grids uit het potlood van Van der Eerden lijken te komen, lijken het zoekende, het opbouwende, de art nouveau-achtige, organische vormen en de pasteltinten meer de inbreng van Muijrers te zijn. De werken zijn echter geen zoekplaatjes waarin we moeten aanwijzen welke kunstenaar wat heeft gedaan (ook al zal menig kunsthistoricus graag een poging wagen) en moeten dan ook als tekeningen an sich bekeken worden.
Een werk dat gelijk mijn aandacht trok, is getekend naar een anekdote uit Cappadocië waar men zou hebben gezegd dat muilezels zich kunnen voortplanten. Onderaan de tekening zijn twee geabstraheerde silhouetten van de billen van een muilezel te zien, waarin mogelijk fallische vormen kunnen worden herkend. Daarboven zijn twee eveneens geabstraheerde hoofden van het dier te zien. De twee worden omkaderd door rood met witte bogen, die op de achtergrond in een grijs-wit patroon worden herhaald en een derde muilezel omkaderen – mogelijk het voor- of nageslacht van de twee dieren op de voorgrond.
Los van het verhaal zit de kracht van deze tekening in de contrasterende beeldelementen. Zo is de achtergrond met verschillende grijsnuances opgebouwd, die het werk een dromerige en mystieke sfeer geven. Terwijl de vlekken op de achtergrond organisch en onvoorspelbaar zijn en vooral een sfeer weergeven, toont de elementaire lijntekening een herkenbare voorstelling. De heldere vormen worden met regelmaat herhaald, wat tevens door het gebruik van rood wordt geaccentueerd. Ondanks dat de contrasten op scherp staan, zijn ze in balans.
De tentoonstelling ‘Wonderlijke Wezens’ (Kunsthal KAdE) is nog t/m 3 september te zien.
‘Kunst & Zoo’ (Museum Flehite) is nog t/m 19 november te bekijken.