Eventjes moet ik aan de Sixtijnse kapel denken als ik de kronkelende lichamen in grafiet in combinatie met de monumentale gewelven van de Vleeshal zie. De tekeningen van Femke Gerestein vallen goed samen met de tentoonstellingsruimte, waardoor de tentoonstelling mij – nog voordat ik haar werken afzonderlijk bekeken heb – direct aangrijpt.
De serie Body Prints ’22-’23, die op platte paarse sokkels op de vloer wordt gepresenteerd, valt bij binnenkomst direct op. Voor deze werken smeerde Gerestein haar eigen lichaam in met zalf en vervolgens met grafietpoeder, om (gehuld in gasmasker) al vallend en rollend een intieme relatie tussen haar eigen lichaam en het papier aan te gaan. De afdruk in grafiet is uiteindelijk de indexicale getuige hiervan. Het werk draagt zowel de aan- als afwezigheid van de maker in zich. Want hoewel de tekeningen vanuit Geresteins eigen lichaam zijn ontstaan, ogen de werken bijna gedematerialiseerd. Het grafiet is niet dekkend, maar draagt een transparantie in zich, waardoor je de drager door de afdruk ziet schemeren.
Doordat de tekeningen meestal geen volledige weergaven van top tot teen tonen, maar eerder organische structuren waarin je her en der lichaamsdelen herkent, is de beweging van haar lichaam nog voelbaar in het statische beeld. Door het verschil in grijstonen (bij een donkerder gedeelte heeft ze haar lichaam harder tegen het papier afgezet) en de losse afdrukken van een hand en/of voet (om op te kunnen staan van het papier), kun je haar performance min of meer reconstrueren.
Vanwege het transparante karakter van het werk wordt het gevoel van beweging versterkt, doordat het werk zich los lijkt te maken van de zwaartekracht. Het voelt daardoor nog meer aan als een momentopname. Alsof, wanneer je over het werk blaast, het materiaal alle kanten op dwarrelt en het lichaam opgaat in de ruimte. Het maakt de werken fragiel en kwetsbaar en het laat de mens in al zijn kwetsbaarheid zien. Het is de combinatie van materiaal, drager, licht, vorm en context die het lichaam losmaakt van het alledaagse. Het biedt de kunstenaar de ruimte om zaken aan te kaarten die voorbijgaan aan het fysieke.
De transparantie die je in de serie Body Prints ’22-’23 ziet, komt nog meer naar voren in de twee monumentale werken Covered (vertebrae) en Covered (my skin) die op kalkpapier zijn gemaakt. Voor deze werken heeft de kunstenaar details gefotografeerd van bovengenoemde lichaamsafdrukken in grafiet. Deze foto’s heeft ze vervolgens op een blad op de grond geprojecteerd, om zichzelf daar weer op te portretteren. Naar aanleiding van deze foto’s is ze gaan tekenen op kalkpapier.
De titel Covered kan dubbel worden geïnterpreteerd. ‘Want probeert de kunstenaar nu haar eigen lichaamsafdrukken – al kruipend en bewegend over de projectie – te bedekken?’ ‘Of zijn het de structuren van de lichaamsafdrukken die haar lichaam bedekken.’ Er lijkt eerder sprake van een combinatie van beide. Gerestein speelt met tegenstellingen. Abstractie en figuratie, beweging en stilstand, transparantie en massa, openheid en begrenzing, alsook anoniem en publiek, gaan in haar werken hand in hand. De ene helft van de tegenstellingen zorgt ervoor dat haar werken houvast bieden en dat het werk toegankelijk is. De andere helft zorgt er juist voor dat (de betekenis van) haar werken toch telkens weer door je vingers glipt/glippen. Het lijkt aan te sluiten bij het thema van haar werk, de complexiteit van het menselijk lichaam.
De tentoonstellingstitel ‘Moving Through Thin Places’ kan vrij letterlijk worden opgevat. Gerestein beweegt niet alleen tussen de structuren van haar eigen fragiele huidafdruk, maar ook binnen de grenzen van het flinterdunne vel papier. Vanuit de ramen van de Vleeshal valt het licht door haar werken (op de foto’s helaas moeilijk te zien). De huid en het lichaam van het getekende / afgedrukte lichaam, wordt plotseling opengebroken. Grenzen worden opgeheven en de tekening en daarmee het lichaam van de kunstenaar gaan deel uitmaken van de ruimte. Dat wordt nog eens extra versterkt doordat het kalkpapier aan het plafond is bevestigd, waardoor zowel de voor- als achterkant bekeken kan worden en de tekening dus niet – zoals gebruikelijk – maar één aanzicht heeft. Je kan de voor- en achterkant daarentegen tegelijkertijd zien.
Zelfs de tentoonstellingsfolder is onderdeel van de tentoonstelling. De tekst is in spiegelbeeld op de achterkant van de dunne folder gedrukt en schemert door aan de voorkant. Opnieuw ontstaat een wisselwerking – ditmaal tussen de letters en het papier, waardoor je over hun oorspronkelijke verhouding gaat nadenken.
De tentoonstelling ‘Moving Through Thin Places’ is nog t/m 21 april te zien in de Vleeshal (Middelburg).
