Nederland telt dit najaar een aantal tentoonstellingen over graffiti. Zo is in de glasfabriek in Schiedam de tentoonstelling Glashard te zien. Een tijdelijke tentoonstellingslocatie van het Stedelijk Museum Schiedam, dat wegens verbouwing gesloten is. En ook in het Groninger Museum zijn twee verschillende tentoonstellingen aan het thema gewijd, die ze naar aanleiding van hun grotere overzichtstentoonstelling over het werk van de Franse kunstenaar JR hebben georganiseerd: Graffiti in Groningen en Graffiti in New York. De tentoonstellingen lieten mij nadenken over het verband met tekenkunst, dat ik soms op de meest onverwachte momenten leek te ontdekken.
Met piepende banden
Als er geen film over het werk was vertoond, had ik het kunstwerk niet opgemerkt. In een video is te zien hoe het kunstwerk ‘Trying to make a portrait’ (2021) van de Amerikaanse kunstenaar Brad Downey (1980) op 14 oktober 2021 ten uitvoer werd gebracht. De vloertekening is speciaal voor de tentoonstelling op het buitenterrein van de Glasfabriek gemaakt. Downey schakelde een professionele autocoureur in, die al scheurend en slippend de afdruk van zijn parcours vereeuwigde. Het verrast mij elke keer weer hoe een potlood of pen voor een ongebruikelijk tekenmateriaal wordt ingewisseld. Downey zegt zelf dat skateboarden zijn grootste inspiratiebron is, aangezien het hem creatief leerde omgaan met zijn omgeving. Bankjes en paaltjes konden al skateboardend een andere functie krijgen. Met zijn werk hoopt de kunstenaar ook de beschouwer uit te dagen om anders naar dagelijkse objecten te kijken, alhoewel het hopelijk geen uitnodiging is om al ‘driftend’ de weg op te gaan.
Antigoon
Ook de Eindhovense kunstenaar Antigoon (1983) gebruikt bijzonder tekenmateriaal. Hij heeft een graffitimachine gebouwd van een brandblusser, waarmee hij een busje van een grafisch lijnenspel voorziet. Het is een herhalend patroon van strakke, halve cirkels die steeds kleiner worden. De lijnen zijn zo strak en gelijkmatig, dat een graffitikunstenaar ze met de hand waarschijnlijk niet kan evenaren. En toch heeft het werk ook iets knulligs en aandoenlijks. Allereerst doordat de machine er alles behalve professioneel uitziet: het bestaat uit losse onderdelen, die normaal geen verband met elkaar hebben. Ten tweede omdat het werk dat in eerste instantie uit een strak grafisch patroon lijkt te bestaan, ook kleine onregelmatigheden heeft, die weer meer met graffiti verband houden.
Ingekraste tekeningen
Het Italiaanse woord graffiti kan vertaald worden als ‘ingekraste tekeningen’. Hoewel graffiti vaak als een kunstvorm uit de tweede helft van de twintigste eeuw wordt gepresenteerd, is het van alle tijden. Voorwerpen en gebouwen werden al in de (klassieke) oudheid van tekens voorzien, vaak door in de objecten te krassen. Nog altijd wordt in openbare gebouwen zoals op toiletten en schoolbanken gekrast met harde voorwerpen. Het zorgt ervoor dat graffiti vaak met vandalisme wordt geassocieerd.
In het werk Mono Sessions (2021) van ontwerpers Thomas & Jurgen, krijgt dit krassen een andere – objectvriendelijke – betekenis. Voor de Glasfabriek hebben ze – zeer toepasselijk – drie grote glasplaten van zwarte acrylverf voorzien, om er vervolgens met harde en zachte voorwerpen over te vegen en te krassen. Zonder dat daarbij de drager wordt aangetast, weten ze bijzondere patronen te creëren. Op dit facebookfilmpje is hun werkwijze in het klein te bekijken: Thomas & Jurgen – This Saturday GLASHARD will open; an… | Facebook
De tentoonstelling ‘Glashard’ is nog tot en met 16 januari in de Glasfabriek (Schiedam) te bezichtigen. (Houd de website van het museum in de gaten voor de openingstijden).
De tentoonstellingen ‘JR: Chronicles’ en ‘Graffiti in New York’ zijn nog tot en met 12 juni in het Groninger Museum te bekijken en de expo ‘Graffiti in Groningen’ is nog tot en met 6 februari te zien.
