In de badhokjes van een voormalig zwembad hangen tekeningen van de Franse kunstenaar Henri Vergé-Sarrat (1880-1966). Het Museum voor Kunst en Industrie in het vlakbij Lille gelegen Roubaix is namelijk in een gebouw gevestigd, dat voorheen een zwembad was en waardoor het de naam La Piscine draagt. Eigenlijk bezocht ik het museum met name voor het gebouw dat is opgetrokken in de Art Deco-stijl, maar ik had het geluk dat nog net de tentoonstelling ‘Vergé-Sarrat et Déchorain – regards croisés’ was te zien.
Gewassen
Diverse werken van het kunstenaarsechtpaar Vergé-Sarrat en Déchorain zijn een tijdje terug aan het museum geschonken. Om de werken met het publiek te kunnen delen, was afgelopen zomer een tentoonstelling georganiseerd. Centraal staan de werken die ze tijdens en op basis van hun reizen naar Noord-Afrika hebben gemaakt, waar ze landen als Egypte en Algerije bezochten. Hoewel er diverse schilderijen van beide kunstenaars hangen, wordt mijn aandacht getrokken door de tekeningen in pen en inkt, waarmee Vergé-Sarrat zijn observaties vastlegde. De lokale bevolking, kamelen, bepakte ezeltjes, marktscènes en landschappen heeft hij soms in enkele lijnen maar vaker ook in detail vastgelegd. Door de pentekeningen aan te vullen met gewassen inkt – waarbij verdunde inkt met een penseel is aangebracht – heeft hij schaduwpartijen gecreëerd. Met deze snelle toevoeging lijken de tekeningen meer cachet te hebben en zijn de ondergeschikte status van een schets of snelle krabbel ontstegen.
Assouan
In de Egyptische plaats Aswan heeft Vergé-Sarrat vanaf een heuvel het toenmalige stadje vastgelegd. Op basis van de vele koepeltjes op de voorgrond die door muren zijn omgeven, lijkt hij de eeuwenoude graftombes van Fatimid te hebben weergegeven, met woonhuizen op de achtergrond. De plaatselijke bevolking laat hij als silhouetten door de straten van de stad wandelen. Naast dat de kunstenaar hiermee snel zijn observaties heeft weten te tekenen, passen ze bij het zonnige karakter van het beeld. Hoewel de tekening uit enkele eenvoudige lijnen is opgebouwd, heeft de kunstenaar het beeld bij elkaar weten te brengen door middel van gewassen inkt. Heuvels en koepeltjes zijn van schaduw voorzien, waardoor diepte ontstaat. De platte tekening is ruimtelijk geworden.
Illustratief
De tekeningen hebben iets weg van illustraties uit een kinderboek. Dat komt enerzijds door de eenvoud en helderheid waarmee de tekeningen zijn gemaakt. Anderzijds zetten de werken aan tot verhalen. In de woestijn maakte Vergé-Sarrat het werk Le Désert (1924), waarin drie dieren bovenop een rots op de uitkijk lijken te staan. Onderaan de rots bevinden zich twee nomaden, waarvan er één ligt te slapen. Vanuit rechts komen hyena-achtige silhouetten aangewandeld, die sluipend in de richting van de dieren en mensen gaan. In je hoofd gaat het werk verder en vraag je je af of het tot een aanval is gekomen. Als ik dergelijke werken zie, vraag ik mij af in hoeverre de kunstenaar uitsluitend zijn observaties heeft weergegeven, of dat hij – om de spanning in het beeld te versterken – elementen (uit andere waarnemingen) heeft toegevoegd.
Eigen reproducties
Om overzicht te houden, hield de kunstenaar een Liber rationis bij – een boek waarin hij aantekeningen van zijn bezittingen en dus van zijn tekeningen maakte. Het is mooi om te zien hoe Vergé-Sarrat kleine reproducties van zijn eigen tekeningen heeft gemaakt, om er vervolgens bij te zetten wanneer het werk gemaakt, verkocht of geëxposeerd is. Wat het vooral zo bijzonder maakt is om te zien hoe hij de toch al vereenvoudigde tekeningen nogmaals versimpeld heeft, maar waarin hij toch hun karakteristieken heeft terug weten te brengen.
