Tegelijkertijd met de kunstbeurs Art on Paper (was getekend… Art on Paper Amsterdam) en de 11de editie van het Tekenkabinet (was getekend… Tekenkabinet XI), opende in Arti et Amicitae de tentoonstelling Pop Life, waarin 13 kunstenaars te zien zijn die in hun tekeningen de populaire beeldcultuur – waaronder televisie, skype, cartoons en popmuziek – inzetten als inspiratiebron om de mens weer te geven. Ik bespreek enkele werken die mij zijn opgevallen.
Helena Her
Hoewel de Duits-Mexicaanse kunstenaar Helena Her vaak met naald en draad tekent, heeft ze haar serie #beauty (2018) met behulp van potlood en viltstift op museumkarton gemaakt. Met deze werken reageert ze op de schoonheidsidealen die via sociale mediasites als Instagram verspreid worden. De dragers hebben het formaat en de uitstraling van een telefoon, om haar boodschap te onderstrepen. Ze maakt duidelijk hoe sociale media ons een vertekend beeld bieden van de (maakbaarheid van de) mens. Via de media leren we schoonheid te herkennen en daarmee onszelf en anderen te beoordelen. Her wil duidelijk maken dat dit een negatieve impact op ons welbevinden kan hebben.
Witte Wartena
De tekeningen van Witte Wartena (1976) tonen een herkenbaar beeld van de afgelopen jaren, waarin gesprekken vaak via communicatieplatforms als skype en zoom werden gevoerd. Wartena bevriest een moment uit deze gesprekken met vrienden en familieleden en tekent deze na. Er ontstaat een verzameling van geïsoleerde portretjes, doordat ze elk in een eigen kader en context zijn weergegeven. Verschillende leefwerelden komen daardoor naast elkaar te staan. Door de afwezigheid van geluid krijgen de beelden iets schrijnends. Er lijkt een gemis aan daadwerkelijke verbinding, die ook kenmerkend was voor de coronaperiode. Dat gemis komt het sterkst naar voren in een videogesprek, waarin de kunstenaar met zijn ouders lijkt te bellen. In plaats van een warm familiekiekje, voel je de letterlijke afstand tussen de geportretteerden. Deze afstand wordt onderstreept door het brede zwarte kader en doordat de kunstenaar zichzelf rechtsboven afgezonderd en in het klein heeft weergegeven. De beeldkeuze komt niet van Wartena zelf, maar van het communicatieprogramma. De kunstenaar laat zien hoe deze programma’s het beeld van de mens veranderd hebben.
Net als Helena Her, gebruikt ook Wartena de vorm van het medium; in dit geval een blik dat herinnert aan een I-pad of desktop – om zijn werk in te lijsten.
Euan Gray
Euan Gray laat in zijn werk zien hoe, dankzij de media, een identiteit kan worden opgebouwd maar ook kan worden afgebroken. In de tentoonstelling hangen vier ansichtkaarten met getekende portretten van acteurs, die in het verleden de rol van Vincent van Gogh vervulden op het witte doek. Gray maakt duidelijk dat wij dankzij hen een beeld van deze kunstenaar hebben, dat niet op waarheid is gestoeld. De media hebben de 19de-eeuwse kunstenaar in een handelsmerk veranderd, waardoor hij populair is geworden.
Gray laat zien dat diezelfde media je identiteit ook juist kunnen vernietigen. We zien twee pixelachtige pasteltekeningen waarop vrouwen de cancan dansen. De focus ligt op de beweging van de jurken, terwijl we de gezichten van de vrouwen nauwelijks waar kunnen nemen. In de overvloed aan filmpjes en beelden op sociale media val je nauwelijks meer op en word je ‘een van de velen’. Daarbij moedigen platforms als TikTok via challenges aan om elkaar te imiteren, waardoor eigenheid en authenticiteit nog meer in het gedrang komen. De identiteit van het individu gaat op in de massa.
Marie Harnett
Het werk van Marie Harnett (1983) lijkt in eerste instantie een vreemde eend in de bijt. De glossy filmstills lijken op foto’s of een element van een film op rol. Toch zijn ook deze werken getekend. Met potlood tekent ze filmstills na. Maar ze doet dat op zo’n manier, dat ze niet van echt zijn te onderscheiden. De kunstenaar is geïnteresseerd in de manier waarop de vrouw en haar rol in de maatschappij, in de kunstwereld wordt gerepresenteerd. Daarvoor gebruikt ze stereotype weergaven uit de filmwereld. De tekening met de titel ‘Are you pretending’ zou zomaar een foto of een filmstill uit het dagelijks leven kunnen zijn. Het gebruik van zwart-wit dat – in relatie tot de fotografie, een documentair en daarmee waarheidsgetrouw effect uitstraalt – onderstreept deze gedachte. Echter lijkt het beeld té perfect om een kiekje te kunnen zijn. Het beeld moet haast bewust gecomponeerd zijn. Harnett lijkt met haar tekeningen aan te willen tonen hoe we deze beelden van de vrouw normaal zijn gaan vinden, terwijl het eigenlijk een abnormale constructie van de media is.
Paul McDevitt
In Arti et Amicitae hangt een kleine selectie uit de gigantische serie ‘Notes to self’ (2010-heden) van de Schotse en momenteel in Duitsland wonende kunstenaar Paul McDevitt (1972). In zijn werken op papier combineert hij beeldmateriaal uit allerhande bronnen. Hij schuwt hierbij niet om onverwachte relaties aan te gaan, en kiest ervoor om kunstwerken die tot de ‘high art’ worden gerekend, met beeldmateriaal uit de massamedia; de zogenaamde ‘low art’ te combineren. Zo krijgt een beeld van Picasso plotseling een deurklink als oog en worden twee Griekse sculpturen gedecoreerd met schijfjes tomaat, salami en komkommer.
Zoals de titel van de serie al suggereert, liggen geschreven notities die hij voor zichzelf dagelijks vastlegt, aan de basis van zijn tekeningen. Zowel letterlijk als figuurlijk. Hij maakt de tekeningen namelijk op zijn notitiebladen, waarbij hij ook nog inhoudelijk reageert op zijn tekst. Hij reflecteert en reageert al tekenend. Zijn intrigerende tekeningen, waarin de meest bijzondere combinaties samenkomen, maken mij vooral nieuwsgierig naar zijn gedachtegang, waar voor een buitenstaander geen touw aan vast te knopen is.
(Er zijn ook werken van Marcel van Eeden en Rinus Van de Velde in deze tentoonstelling te zien, maar aangezien ik beide kunstenaars al uitgebreid heb besproken in andere blogs, ga ik deze keer niet in op hun werk. Mocht je benieuwd zijn welke rol de populaire beeldcultuur in hun werk heeft, lees dan mijn blogs: Was getekend… Marcel van Eeden en Was getekend… Rinus Van de Velde. Inner Travels – Bozar, óf Was getekend… Rinus Van de Velde – The armchair voyager (Museum Voorlinden)).
De tentoonstelling Pop Life is nog t/m 16 april in Arti et Amicitae (Amsterdam) te bekijken. https://www.arti.nl/tentoonstelling/pop-life/