Was getekend… Pulchri Studio

Geregeld loop ik in Den Haag de galerie Pulchri Studio aan het Lange Voorhout binnen. Tot en met 30 juli is er een tentoonstelling met werk van nieuwe leden te zien, die in 2022 via een ballotage lid zijn geworden van de kunstenaarsvereniging. Naast deze tentoonstelling was er in de Mesdagzaal de tentoonstelling ‘Monumentaal’ te zien. Ik werd verrast door een aantal tekeningen, die ik in deze blog wil bespreken.

Zaaloverzicht Pulchri Studio, juli 2023

Arike Gill

Het werk van Arike Gill ben ik al eerder tegengekomen in het Tekenkabinet (zie: was getekend… 10 jaar Tekenkabinet). Zij weet in haar getekende werken plastic afval dat in de natuur ligt in levende organismen te veranderen. Daarvoor voegt ze niets toe aan het afvalmateriaal, maar let ze op de vorm, de vouwen en de houding van een verpakking. Doordat ze enerzijds als bioloog en anderzijds als kunstenaar werkt, weet ze het gedrag en de bewegingen van dieren in een levenloos materiaal overtuigend na te bootsen. Door ze vervolgens in een – meestal natuurlijke – context te plaatsen, komen ze letterlijk tot leven.

Arike Gill, Blauwbuikjes

Op een takje zitten twee Blauwbuikjes, die baltsgedrag lijken te vertonen. Hoewel Gill eigenlijk twee pakken volle melk heeft weergegeven, weet ze hun vorm zo aan te passen, dat ze op vogels gaan lijken. De plastic openingen worden snavels en de gevouwen onderkant lijkt een gevorkte staart. Door de plaatsing van de twee pakken (en hun openingen) ten opzichte van elkaar, weet ze ook nog interactie te suggereren.    

Arike Gill, Milblende

In een andere tekening toont de kunstenaar een Milblende. Een ogenschijnlijk schuw dier dat opgerold is weergegeven. Op de achtergrond staat een beschrijving van het organisme. Als de tekening het zelf nog niet had verraden, toont de tekst op cryptische wijze naar welk stuk afval je aan het kijken bent. Zo wordt aangegeven dat de witte kop van de Milblende krimpt naarmate die ouder wordt, en leeft het organisme het liefst in de mondopening van zijn gastheer, waarbij enigszins giftige rookwolken kunnen vrijkomen. Van een afgedankte sigarettenpeuk weet Gill een organisme te creëren dat emoties oproept.

Arike Gill en Steven McDowell, still uit 3d animatie In sloot en plas

In haar mooi getekende en ogenschijnlijk zachtaardige werken zit een krachtige boodschap verscholen. Ze laat ons nadenken over de aanwezigheid van afval, dat inmiddels bijna vanzelfsprekend aanwezig is in de natuur. Vaak kiest de kunstenaar ervoor om haar organismen op oude schoolplaten te presenteren. In Pulchri Studio toonde ze ook een animatie waar ze op een werk van M.A. Koekkoek haar plastic dieren tot leven liet komen. Hoewel de sigaret- en condoomverpakkingen hier letterlijk in beweging zijn gebracht, voelen ze ietwat surrealistisch aan. De harde kleuren van de verpakkingen maken duidelijk dat ze eigenlijk niet thuishoren in die natuurlijke wereld van pasteltinten.  

Laurence Herfs

De natuur speelt ook een rol in het werk van Laurence Herfs, waarin deze symbool voor veranderingen lijkt te staan. Want eigenlijk gaat haar werk niet over de natuur, maar over vrouw zijn. Op een bijna stripachtige manier tekent ze de natuur vaak in combinatie met vrouwenfiguren. De kunstenaar schrijft op haar Instagramaccount dat ze is opgegroeid met het tekenen van anime, wat haar tekenstijl verklaart. Als queerkunstenaar begon ze haar liefde voor anime en de daaraan gekoppelde weergave van het vrouwenlichaam te bevragen. Ze keek welke invloed deze geïdealiseerde vrouwenfiguren op haar eigen lichaam en dat van andere vrouwen had. De vrouwenfiguren in haar huidige tekeningen zijn voller geworden en hoewel je nog altijd de invloed van anime op haar tekenwijze ziet, zet ze deze naar haar eigen hand. 

Laurence Herfs, Roots

In het werk Roots ligt een vrouwelijk naakt onder een organische structuur, die op de wortels van een boom lijkt. Alleen een deel van haar hoofd, haar been en twee voeten zijn zichtbaar. Waarschijnlijk komt dit werk uit haar afstudeerproject The Year I Became a Tree (2021) waarin Herfs een verhaal uit Ovidius’ Metamorfosen over Daphne die in een laurierboom verandert als Apollo haar wil grijpen, alsook actuele en persoonlijke gebeurtenissen met elkaar combineert. Met respect en op een bijna poëtische manier weet ze het effect van verkrachting en misbruik weer te geven en vooral voelbaar te maken. De boomwortels lijken symbool te staan voor onderdrukking. Ze lijken enerzijds de vrouw in bedwang te houden, waardoor ze niet meer vrij kan bewegen. Anderzijds lijkt er ook een sprankje hoop. De vrouw lijkt erin geslaagd haar knie buiten de wortels te hebben gewurmd. Ze straalt kracht en weerstand uit, ondanks de benaderde positie waarin ze zich begeeft.

Laurence Herfs, Metamorphosis

In Metamorphosis zien we het portret van een vrouw die haar blik van ons afwendt. Uit haar mond groeien takken met bladeren die aan een laurierboom doen denken. Opnieuw lijkt ze met dit werk naar Daphne te verwijzen, die in een laurierboom veranderde toen Apollo haar aanraakte. Het mooie, verstilde portretje krijgt plotseling een andere lading. De vrouw lijkt verstijfd. Ze heeft haar hoofd iets naar achteren gebogen alsof ze op de grond ligt. Zonder verder iets te tonen, lijkt de aanleiding voor deze plotselinge verandering duidelijk.  

Michiel Schepers, Poort van de mensheid, 2020

Michiel Schepers

Zoals reeds aangegeven was er naast de tentoonstelling met werk van nieuwe leden, ook de tentoonstelling ‘Monumentaal’ te zien. Naast grote beelden en schilderijen die je bij een dergelijke titel ook verwacht, bleek er ook een wandvullende tekening van Michiel Schepers te zijn. Ik moet direct aan de rijk gedecoreerde ingangsportalen van Franse kathedralen denken, maar ook aan de hellepoort van Rodin. Schepers’ Poort van de mensheid (2020) kent echter een heel eigen iconografie, die hij duidt op één A4, dat naast het werk ligt. De kunstenaar blijkt gewone mensen te hebben getekend, die hij in de loop van de jaren is tegengekomen. Toch lijken de mensen die hij als beeldhouwwerken op de poort verbeeldt van een andere orde dan de in kleur weergegeven mensen, die onderaan de poort staan. Terwijl zij duidelijk mensen van vlees en bloed zijn, zijn de figuren op de poort juist tijdloos en universeel. Van jong tot oud, van staand tot liggend, van dansend tot vallend en van figuurstuk tot portret. Dit monumentale werk lijkt één grote oefening voor het weergeven van de mens in al zijn hoedanigheden. De poort levert de kunstenaar een goed stramien, waarbinnen al deze losse onderdelen prachtig samenkomen. Het grappige is dat de kunstenaar zich ook zelf lijkt te hebben afgebeeld, al tekenend aan zijn eigen poort (de man rechtsonder, die met de rug naar de beschouwer staat). De toevoeging van bezoekers onderaan de poort, maakt de compositie levendig en brengt het werk naar het heden.

Detail

Her en der staan stukjes tekst in het werk. Op zijn website zegt de kunstenaar: ‘ik teken wat woorden niet kunnen zeggen, en ik schrijf wat getekende beelden niet kunnen uitdrukken’. De tekst ‘een rechte lijn kan geen kant op’ lijkt enerzijds naar het leven te verwijzen, dat nooit in een rechte lijn verloopt en ook maar saai zou zijn als het dat zou doen. Anderzijds lijkt het ook letterlijk naar het tekenproces te verwijzen.

Detail

Op één reliëf toont Schepers meesterwerken uit de beeldhouwkunst, waar onder andere de Poseidon van Artemision en de David van Michelangelo staan. De kunstenaar maakt duidelijk dat hij zich bewust is van een traditie waarin hij zich begeeft. ‘Die Tiefe muss man versterken. Wo? An der Oberfläche’ staat erboven beschreven. Het is een citaat uit Hugo von Hofmannsthals Buch der Freunde (1922). Het lijkt een belangrijke inspiratiebron voor Schepers, die de verklaring van zijn werk begint met de zin: ‘Het innerlijk van het uiterlijk!’. Want zonder een persoon te kennen – legt de kunstenaar uit – onthult het uiterlijk een innerlijk dat losstaat van de geest. Het gaat om de expressie die een lichaam of een gelaat vertelt, zonder letterlijk iets te zeggen. Als een beeldhouwer in steen lijkt de tekenaar gezichten en figuren uit het papier te kappen, totdat hij de ware verschijning heeft gevonden. 

Beide tentoonstellingen zijn t/m 30 juli te zien in Pulchri Studio (Den Haag)