In Pictura (Dordrecht) was tot en met 8 mei de tentoonstelling Troubled Waters, a confused or chaotic state of affairs te zien, waarin drie kunstenaars reageerden op de ecologische problematiek van onze tijd. Eén van de kunstenaars benaderde deze problematiek al tekenend. Het is Rachel Bacon, die oorspronkelijk afkomstig is uit New York maar tegenwoordig woont en werkt in Den Haag. Haar tekeningen die in Dordrecht te zien waren lijken bijna sculpturen of in ieder geval reliëfs die de ene keer aan een landschap doen denken en de andere keer aan de bast van een boom.
Verfrommeld papier
Net als Wieteke Heldens, waarover ik vorige week een blog schreef, tekent Bacon vaak op gekreukeld papier. Ze trekt de kreukels niet over zoals Heldens doet, maar betekent het volledige papier waarmee ook zij de lijnen zichtbaar maakt. De kreukels vallen op doordat het grijze grafiet een monochrome eenheid vormt waar de kreukels een beetje uitsteken. Doordat de kreukels meer grafiet vasthouden zijn er ook kleine kleurverschillen ten opzichte van de niet gekreukte onderdelen op te merken. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar in het werk Interior Landscape no.1 (2015). De tekening herinnert aan een droog (woestijn-)landschap, waarbij de bodem gecraqueleerd is. De grijze, metaalachtige kleur, doet tegelijkertijd aan een metalen drager denken, die lijkt te zijn gedreven of gereticuleerd (techniek waarbij je een grillig reliëf op een zilverplaat kunt creëren).
Aluminium
In de tentoonstelling in Dordrecht was het reliëf op een andere manier in de tekeningen bereikt. Het leek erop dat Bacon een vel aluminiumfolie tussen twee vellen papier had geplakt. Dit zorgt ervoor dat – zodra delen van het bovenste blad betekend worden met grafiet – het aluminiumfolie tegelijkertijd wordt ingedrukt. De betekende delen komen daardoor dieper in het blad te liggen. Zo ontstaat letterlijk een heuvelachtig landschap dat het tweedimensionale vlak ontstijgt.
Mijn
Bacon vergelijkt haar tekenwijze zelf met de mijnbouw. Ze graaft niet in een landschap, maar wel in een leeg vel papier. Waar haar getekende uitgravingen maanden tijd kosten, is de mijnbouw daarentegen economisch efficiënt. De deklaag, die voor de mijnwerkers nutteloos is, krijgt in haar werk juist evenveel aandacht. Overbodigheden of fouten, zoals de kreukels in het papier, maken deel uit van de tekening en krijgen zo weer waarde.
Rough Cut No.5
Midden in een van de tentoonstellingszalen ligt het werk Rough Cut No.5 (2021) op de grond. Als een kwetsbaar stukje natuur word je als kijker gedwongen om je ertoe te verhouden. Al cirkelend rondom het werk verandert het werk van gedaante. Soms is het werk mat en zijn de kleurverschillen tussen de lager gelegen, met grafiet betekende gedeeltes, nauwelijks te onderscheiden van het zwarte papier. Bij een stap naar links of rechts valt plotseling het licht op het werk en verandert het grafiet in een spiegelend oppervlak. De betekende delen lijken haast meertjes geworden die tussen de hoger gelegen delen liggen – die op hun beurt aan bergen doen denken. Bij iedere verandering van positie of standpunt onthult het werk zich op een andere manier.
Lichamelijke ervaring
Ook het werk Rough Cut No.2 bevindt zich deels in de ruimte van de beschouwer. Hoewel dit werk tegen de tentoonstellingsmuur leunt, ligt de onderste punt van het blad op de grond. Naast dat de werken van zichzelf al een reliëfstructuur hebben, zorgt de presentatiewijze voor een ruimtelijke ervaring van de werken. Je gaat je lichamelijk tot het werk verhouden – net als bij een beeldhouwwerk dat je van verschillende kanten kunt bekijken. Daarnaast hangt het werk niet veilig aan de muur, maar bevindt het zich in ‘het domein van de beschouwer’. Het werk dwingt je om eromheen te lopen. Het dringt zich aan je op. Zeker omdat het om een beladen thema als klimaatproblematiek gaat, kan dit voor onbehagen zorgen, aangezien je – zonder hier bewust voor te kiezen – iets met dat werk ‘moet’.
