In Museum MORE (Gorssel) is op dit moment de tentoonstelling ‘Roots’ te zien met werk van de van oorsprong Palestijnse kunstenaar Samah Shihadi (1987). Met potlood en houtskool weet ze hyperrealistische tekeningen te creëren, waarin ze haar eigen verhaal en dat van haar (groot-)ouders verbeeldt. Zij waren, als gevolg van de stichting van de staat Israël naar Sha’ab verdreven – een van oorsprong Palestijnse stad, die sinds 1948 tot Israël behoort. In dit gebied is Shihadi geboren en kreeg ze het verdriet, de pijn, maar ook de oude tradities en gebruiken mee van haar familie.
In haar intieme werken geeft de kunstenaar ons een kijkje in haar leven, waarin de geschiedenis van haar ontheemde familie automatisch is verweven. Ondanks dat haar persoonlijke verhalen voor ons als buitenstaanders wellicht moeilijk te bevatten zijn, kunnen we ons toch met haar werk identificeren. Doordat haar tekeningen het leven van alledag weergeven, kunnen we elementen herkennen. Het zorgt ervoor dat we nabijheid kunnen ervaren en ons makkelijker kunnen openstellen voor haar verhaal.
Die herkenning zie je vooral terug in Shihadi’s familieportretten. Als eigentijdse genrestukken beeldt de kunstenaar familieleden af, terwijl ze aan het koken, bakken of aan het eten zijn. Hoewel het universele handelingen zijn, is de invulling ervan intiem en verbonden aan (familie-)tradities. Bovenstaande tekening komt uit haar achttiendelige serie ‘Koken’ (2018). De werken zijn een ode aan haar Palestijnse roots, die zoals voor de meeste culturen onder andere aan tradities rondom eten en koken zijn verbonden. Tradities die ook op andere plekken in de wereld kunnen worden voortgezet en waarmee een band met het thuisland kan worden behouden.
We zien hoe Shihadi met veel liefde en aandacht de kokende vrouw heeft weergegeven. We zien haar stevige, doch zachte handen alsook haar door het leven getekende gezicht, dat vriendelijkheid uitstraalt. Het is een tekening van een zorgzame vrouw die het eten bereidt; een beeld waarin velen hun eigen (groot-)moeder zullen herkennen. Als toeschouwer kunnen we enkel gissen wat er opgediend gaat worden. Alleen de kunstenaar en haar familie kennen de geuren, de smaken, de rituelen en de verhalen die bij het gerecht horen.
Het werk Mansaf (2018) is naar een typisch Palestijns gerecht genoemd waarbij gekruid lamsvlees met rijst en yoghurt wordt geserveerd. De vrouw die zojuist nog aan het koken was, lijkt nu het eten op te dienen voor haar familie. Iedereen zit aan tafel – wat als een universeel symbool voor thuis kan worden opgevat. Het is wederom een intiem familieportret, dat mij echter direct aan het universele schilderij Freedom from Want (1943) van Norman Rockwell herinnert. Ook hij schilderde zijn eigen familie en vrienden aan tafel, terwijl ze een traditioneel gerecht uit hun eigen cultuur kregen opgediend. Het is deze herkenning die ervoor zorgt dat we ons beter kunnen voorstellen hoe dit gemis voor pijn en verdriet zorgt.
Naast tekeningen waarin koken of etenswaren centraal staan, heeft Shihadi ook diverse werken van landschappen gemaakt. Hoewel er zo af en toe een mens in voorkomt, lijkt de hoofdrol te zijn weggelegd voor de cactus; hét symbool voor de Palestijnse cultuur. Het is een volhardende en geduldige plant die vrijwel overal gedijt. De kunstenaar lijkt niet alleen een verhaal van verdriet en pijn weer te willen geven, maar op verkapte wijze lijkt ze ook een beeld van hoop weer te geven, voor de toekomst.
De tentoonstelling ROOTS – Tekeningen van Samah Shihadi is nog t/m 3 september in Museum MORE (Gorssel) te zien.
Bronnen:
