Was getekend… stof tot nadenken

Vorige week bracht ik een bezoek aan de Biënnale van Venetië. Vandaar dat ik de komende blogs in zal gaan op bijzondere tekeningen of tekenaars die mij op de Giardini, de Arsenale en paviljoens in de stad zijn opgevallen. Deze week begin ik met mijn persoonlijke favoriet: de expositie ‘There you are’ in het Bulgaarse paviljoen (nabij de Rialtobrug), waar nog tot en met 27 november een solotentoonstelling van Michail Michailov (1978) is te zien.

‘There you are’ – Bulgaars paviljoen 2022, foto: Sandra Mackus

Zijn kunstwerken kunnen snel over het hoofd worden gezien. Sterker nog, bezoekers lopen in sneltreinvaart tussen de minimalistische blokken door, die in de kleine ruimte van het paviljoen staan opgesteld. Het werk heeft in eerste instantie iets minimalistisch, maar blijkt dat bij een tweede observatie niet te zijn. De laag stof en vuil die op de blokken ligt – bestaande uit pluisjes, haren, draadjes en andere ondefinieerbare plekken en stukjes vuil – zijn het niet het gevolg van een slechte poetsbeurt, maar het nauwgezette werk van Michailovs tekenkunst. Zijn tekeningen zijn zo realistisch, dat mij door de suppoost werd verteld, dat bezoekers het stof vaak proberen weg te blazen.

Michail Michailov, detail werk Dust to dust (Bulgaars paviljoen 2022), foto: Sandra Mackus
Michail Michailov, detail werk Dust to dust (Bulgaars paviljoen 2022), foto: Sandra Mackus

Dat wat normaal gesproken niet (al te zichtbaar) aanwezig hoort te zijn en waar in ieder geval geen aandacht aan wordt besteed, wordt plotseling het hoofdonderwerp van de tentoonstelling. De witte blokken veranderen in sokkels, die het stof tot kunstwerk maken. Stof en vuil zijn voor de Bulgaarse kunstenaar sporen van het menselijk bestaan. Al acht jaar werkt Michailov aan zijn serie ‘Dust to dust’ waar zijn tekeningen in het Bulgaarse paviljoen deel van uitmaken. Met de titel lijkt de kunstenaar te verwijzen naar een bekende passage uit het boek Prediker: ‘stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren’. Binnen de klinische setting van de tentoonstellingsruimte, lijkt het minuscule stof – als menselijk afvalproduct – de aanwezigheid van de mens te bevestigen. Oftewel, zoals de tentoonstellingstitel zegt: ‘there you are’.

Michail Michailov, detail werk Dust to dust (Bulgaars paviljoen 2022), foto: Sandra Mackus

Rond de met stof betekende blokken liggen diverse witte kubussen; het blijken kniekussens te zijn, die de kunstenaar tijdens het arbeidsintensieve tekenproces gebruikt heeft. In de bijbehorende tentoonstellingscatalogus valt te lezen hoe Michailov vaak witte, medische overalls draagt, om zichzelf van iedere zichtbare identiteit te ontdoen. Hij lijkt op deze manier op te gaan in zijn eigen tekenproces en zijn rol als maker te minimaliseren. Dat wordt extra benadrukt doordat zijn hand als maker nauwelijks te ontdekken is: het getekende stof is niet te onderscheiden van het echte stof. Je kunt je voorstellen hoe het langdurige tekenproces, letterlijk voor nieuw stof heeft gezorgd, wat mogelijk weer als inspiratiebron heeft gediend. Gevangen in het proces dat door Prediker werd voorspeld, legt de kunstenaar het (bijna) onzichtbare van zijn bestaan bloot.