In het Apeldoorns Centrum voor Eigentijdse Cultuur (ACEC) is nog tot en met 29 oktober een tentoonstelling in het kader van The Big Draw te zien. Dit jaarlijkse (altijd in oktober georganiseerde) internationale tekenevenement vindt tegenwoordig op meerdere locaties in Nederland plaats. In de workshops, tentoonstellingen en andere projecten staan het tekenen en de tekening centraal. Het evenement heeft ook een maatschappelijk doel. Tekenen verbindt en laat mensen met verschillende achtergronden bij elkaar komen.
Ook in de tentoonstelling in het ACEC speelt verbinding een belangrijke rol. Twaalf kunstenaars presenteren hun werk binnen een muurschildering van Marije Vermeulen – die deze speciaal voor de tentoonstelling heeft gemaakt. De tentoongestelde werken gaan daardoor automatisch een relatie met de muurschildering en met elkaar aan.
De kleurrijke lijnen, vormen en patronen van Vermeulens schildering, worden een soort kaders waarbinnen sterk uiteenlopende werken worden samengebracht. Diezelfde lijnen brengen binnen deze context ook ‘beeldende interpuncties’ aan, waardoor groepjes en series ontstaan binnen die muur. De muurtekening doet mij her en der denken aan een opengeklapte plattegrond van een gebouw, waar in ieder vertrek een ander werk hangt. Tussen twee verticale, paarse lijnen en twee horizontale, gele lijnen, is het werk van 4 verschillende kunstenaars geplaatst. Een glooiende – doch uit geometrische vormen opgebouwde – roze lijn versterkt enerzijds de verbinding tussen de werken, maar werkt anderzijds ook als een lichte scheidingslijn, waardoor ieder werk voldoende ruimte en afstand tot de andere werken krijgt. Zo kunnen ze op veilige afstand en met respect voor ieders eigenheid – een relatie met elkaar aangaan.
De oliepasteltekening van Jessica Skowroneck lijkt door Vermeulens muurschildering in een nis te hangen. Het werk krijgt binnen deze context iets sacraals, waardoor het voelt alsof er meer achter het landschap zit dan je in eerste instantie ziet. Dit wordt niet alleen door de context, maar ook door het werk zelf geïmpliceerd. Haar tekening Only the waters know where the fish are toont een kleurrijke impressie van een meer, dat door bomen wordt omringd. De zon lijkt fel te schijnen, gezien de witte weerkaatsing in het water en de donkere bomen op de achtergrond. De felle belichting geeft het werk iets kunstmatigs, alsof er meer aan de hand is dan een registratie van een landschap dat de kunstenaar heeft gezien. Ook haar vrije tekentechniek, waardoor sommige vormen sterk geabstraheerd worden, bieden ruimte om voorbij het waarneembare te kijken. Er lijkt iets schuil te gaan in dat landschap, dat Skowroneck al tekenend aan het oppervlak probeert te brengen, zonder het daadwerkelijk te laten zien, maar vooral door het ons te laten voelen.
Direct naast de tekening van Skowroneck, hangt het werk Two Tone 37B van Alexandra Roozen. Haar abstracte lijnenspel in zwart-wit, vormt ogenschijnlijk een groot contrast ten opzichte van de kleurrijke oliepasteltekening waarin gevoel en sfeer de overhand krijgen. Ik wil echter het woord ogenschijnlijk benadrukken, aangezien beide kunstenaars zich bezig lijken te houden met dat wat achter de waargenomen werkelijkheid schuilgaat. Met uitsluitend grafiet, weet Roozen een enorme reikwijdte aan grijstinten en lijnen op papier te plaatsen. Haar tekening lijkt iets van haar tekenproces te onthullen. Het zijn de bovenste grafietlijnen die haar bedachtzame plaatsing, de richting alsook het gebaar van de lijn blootgeven. In het werk Two Tone 37B lijkt de kunstenaar uit te zijn gegaan van twee basisvormen, die ze vervolgens afzonderlijk met een uitgewaaierde, getekende structuur is gaan benaderen. Er ontstaan daardoor twee verschillende tekenrichtingen in het werk, die elkaar op een bepaald moment raken. Op het snijvlak waar de twee elkaar ontmoeten, ontstaat spanning. Hier worden namelijk licht en (daarmee samenhangend) ruimtelijkheid onthuld. Je wordt je bewust van de structuren, juist doordat deze worden doorbroken. De uitgespaarde lichtvlek, de structuur van lijnen en richtingen, alsook de twee verschillende vormen, krijgen plotseling betekenis. Het werk krijgt iets architecturaals, zonder dat het dat daadwerkelijk hoeft te zijn. Het maakt duidelijk dat iedere lijn en uitsparing consequenties heeft, zowel voor het beeld, als voor de evocatieve betekenis.
Op dezelfde hoogte, maar met wat tussenruimte van Two Tone 37B, hangen nog twee werken van Roozen: Two Tone 46A en Two Tone 47A. Niet alleen lijken deze twee werken wat apart van de andere tekening te zijn gehangen omdat ze een jaar later zijn gemaakt, op deze manier gaan ze ook een relatie met de muurschildering en de andere werken aan. Terwijl het kleinere werk van Riette Wanders zich in ‘dezelfde ruimte’ als het werk van Roozen begeeft – hoewel een stuk hoger en letterlijk onderstreept door het werk van Vermeulen – is het werk van Joost Krijnen aan de onderkant van diezelfde lijn geplaatst.
Op de looplijst zie ik een foto, waarop de drie werken van Krijnen bijna in één lijn naast elkaar gerangschikt zijn. In de tentoonstelling is één van de werken echter onder het rechter werk gehangen, waardoor meer rust en ruimte binnen de compositie zijn ontstaan. Het biedt de mogelijkheid om de werken niet alleen in relatie tot de andere tekeningen te bestuderen, maar ook als een op zichzelf staande serie.
Al eerder schreef ik een blog over het werk van Joost Krijnen (zie: https://www.sandramackus.nl/was-getekend-joost-krijnen/), waarin ik ook zijn boek 33 vogels aanhaalde. De drie werken die in Apeldoorn hangen, zijn een jaar ná zijn boek gemaakt, maar tonen opnieuw zijn interesse voor vogels alsook zijn energiek zoekende, schetsmatige manier van werken. Terwijl Roozen zeer bedachtzaam en analytisch te werk gaat, worden de werken van Krijnen door snelheid en intuïtie gekarakteriseerd. Toch zijn er opnieuw overeenkomsten te zien. Zo spelen richting en de zichtbaarheid van de lijn – oftewel van het tekenende gebaar – in het werk van beide kunstenaars een belangrijke rol. Krijnen weet met deze lijnen een gevoel en karakter op te roepen, dat automatisch aan de weergegeven vogels worden toegeschreven. Niet alleen de driehoekige ogen, maar ook de krassende, door elkaar geplaatste lijnen, geven de vogels iets grimmigs. Ook al impliceren de vrolijke kleuren van de viltstiften iets anders, kom je liever niet te dicht bij deze vogels.
Aan een ander deel van de muur zijn de werken van Katinka Kuipers, Selma Dronkers en Dutch Bandit (niet op de foto te zien), samengebracht. Opnieuw tussen twee paarse, verticale lijnen en twee horizontale, gele lijnen. De roze lijn brengt dit keer geen verdeling tussen de onderlinge lijnen aan, maar de lijn heeft iets weg van geblokte kantelen, die als visuele sokkels voor de verschillende werken dienen.
Het werk van Selma Dronkers heeft op digitale foto’s iets weg van de zogenaamde optical art. Pas als je voor het werk zelf staat, ervaar je het heel anders. Plotseling zie je de materialiteit en gelaagdheid van het werk en is ook de hand van de kunstenaar zichtbaar. Van dichtbij zie je haar aandacht voor de lijnen, hoe deze zich over het doek ontvouwen, door elkaar stromen of juist elkaar afstoten. Deze lijnen verhullen en openbaren, benadrukken en ontkennen, ze zorgen voor spanning in het beeld, maar tegelijkertijd ook voor rust en harmonie. Het is het alsmaar veranderende, dat Dronkers interesseert. Mogelijk zijn het haar reizen over water, die haar hiertoe inspireren. Het is echter niet de zee of het water zelf die ze in haar tekeningen weergeeft. Net zo min moeten we de lijnen als golven zien. In haar werk vangt ze eerder de ongrijpbare aspecten als de weerkaatsing van het licht op het wateroppervlak, de beweging van de golven en de energie van de natuur. Lijn op lijn, laag op laag en zwart op wit en wit op zwart, geven vorm aan haar gewaarwordingen – op welk vlak dan ook.
Wederom een enorm contrast wordt in de tentoonstelling opgezocht, door twee werken van Dronkers direct naast dat van Katinka Kuipers te plaatsen. Hoewel ze sterk van elkaar verschillen, laat het werk van Kuipers mij anders naar het van Dronkers kijken. De stof en de patronen in het werk van Kuipers, laten de patronen in Dronkers tekeningen plotseling aan textielpatronen denken. Het blijkt ook geen vreemde gedachte, aangezien de kunstenaar jarenlang als textielkunstenaar heeft gewerkt. Hoewel waarschijnlijk onbewust, lijkt deze gevoeligheid voor textiel nog altijd in haar werk te zitten.
Kuipers lijkt een patroon van een kledingstuk te tonen, dat her en der van teksten en kleine tekeningen is voorzien. Ik moet direct aan het werk van Rogier Roeters denken (zie: https://www.sandramackus.nl/was-getekend-rogier-roeters/), die eveneens met krachtige tekst, vereenvoudigde beelden en scherpe humor, maatschappelijke kwesties aankaart. Thema’s als misofonie, depressie, zelfbeeld en andere (vaak op de mentale gezondheid berustende) onderwerpen, kaart ze met de nodige humor en zelfspot aan. Enkele tekeningen en teksten herken ik van andere werken op haar Instagram, die op dit nog onbekende kledingstuk samenkomen. Door op patroonpapier te werken lijkt ze duidelijk te maken dat deze onderwerpen zowel letterlijk als figuurlijk dicht op je huid gaan zitten, zodra je ermee te maken krijgt. De titel van haar werk: Patterns lijkt echter niet alleen naar textiele patronen te verwijzen, maar ook naar abstracte patronen in onze samenleving, waarin deze problemen steeds vaker terugkeren.
