Wat is het toch dat vogels zo aantrekkelijk maakt om te tekenen? Diverse malen zag ik onze gevederde vrienden op de hedendaagse tekenbeurs Drawing Now en andere tentoonstellingen in Parijs voorbijkomen. Vandaar een blog, die volledig aan (getekende) vogels is gewijd.
Nest
Eén van de meest opmerkelijke werken die ik tegenkwam toont echter geen vogels, maar wel hun nesten. Voor de serie NEST maakte de Engelse kunstenaar Jonathan Delafield Cook (1965) hyperrealistische houtskooltekeningen in zwart-wit. Doordat de werken aan foto’s doen denken, kijk je eerst naar de materialen waarvan de nesten zijn gemaakt. Takjes, veertjes en grassprieten zijn op inventieve wijze in elkaar gevlochten. Het zijn kunstwerken an sich. Zodra je het bijschrift leest en je realiseert dat de werken met houtskool zijn getekend, valt pas het ongelofelijke vakmanschap op. De textuur van de materialen is zo realistisch weergegeven, dat de tekeningen voelbaar worden. Zelfs de pluizige veertjes zijn te determineren.
Kunstdoedels
Op wat op blaadjes uit traditionele schoolschriftjes lijkt heeft de Franse illustrator en kunstenaar Jochen Gerner een serie vogels getekend. Het zijn een aantal werken uit zijn bundel Oiseaux, die hij in 2021 publiceerde. Het boek toont zo’n 200 tekeningen van vogels op velletjes papier uit Chinese en Indiase schoolnotitieboekjes. Hij bouwde de tekeningen op uit horizontale, verticale en diagonale streepjes en punten. De vormen van de vogels herinneren aan bestaande vogels, alhoewel de bijzondere kleurencombinaties en vereenvoudigde vormen tegelijkertijd een fantasie-element onthullen. Doordat Gerner op schoolnotitieboekjes heeft gewerkt, moet ik direct aan goed gelukte kindertekeningen denken die ze tijdens de les al doedelend hebben gemaakt. In de bijschriften is echter te lezen, dat Gerner zich liet inspireren door het werk van 18de-eeuwse kunstenaars die uit wetenschappelijke doeleinden vogels en profil (van de zijkant) weergaven. Het verklaart het ietwat stijve karakter van de werken. Het is dit contrast tussen speelsheid en stijfheid, natuurgetrouwheid en fantasie en tussen het werk van een kunstenaar en een illustrator, waar Gerner voortdurend mee speelt.
Vogelmarkt
De Franse kunstenaar Raphaëlle Peria (1989) gebruikt een bijzondere ‘krab- en schraaptechniek’ waarmee ze bestaande foto’s bewerkt. Met een kleine guts maakt ze inkepingen, om reliëf te creëren. Zo krijgt de platte foto plotseling textuur en lijkt het alsof de afbeelding voor je ogen vibreert. Ze kiest voor foto’s van de natuur, zoals bomen, stukken koraal of een landschap. Op Drawing Now toont de Parijse galerie Galerie Papillon een serie werken waarin ze foto’s van vogels heeft gemanipuleerd. Het lijken amateuristische foto’s van vogels in kooitjes, zoals je die op vogelmarkten tegenkomt (vandaar ook de titel Le marché aux oiseaux (2021)). Enkel de vogels op de foto’s zijn bewerkt. Ze weet met haar ingrepen de verschillende texturen van de veren, de pootjes en snavels te benadrukken. De vogels veranderen in tekeningen, waarbij de kunstenaar niet tekent door ‘toe te voegen’, maar uitsluitend door ‘weg te halen’ (over dit onderwerp schreef ik al eerder een blog: ‘was getekend… de gum’).
Drawing lab
Buiten de tekenbeurs, is in het Drawing Lab momenteel de expositie Je vois un oiseau (vertaald: ik zie een vogel) te zien, met werk van de Frans-Marokkaanse kunstenaar Chourouk Hriech (1977). Hij heeft de tentoonstellingsruimte omgetoverd in een nieuwe, getekende omgeving. Tientallen kleurenfoto’s van vogels heeft hij op zwart-wit tekeningen van landschappen gehangen. Deze landschappen heeft hij rechtstreeks op de muren van de galerie getekend, maar zo nu en dan staan ze ook op afzonderlijke doeken, die delen van de muurtekeningen bedekken. De landschappen zijn een mengelmoes van bestaande en fictieve landschappen; in dit geval de stedelijke landschappen van Bangkok met Casablanca en Tokyo met Marseille. Terwijl vogels normaal gesproken een van de meest voorkomende inwoners van deze steden waren, wil hij met dit werk aandacht vragen voor hun wereldwijde terugloop. Tevens wilhijaandacht vragen voor onze eigen relatie met het landschap. Terwijl vogels zich niets van culturele grenzen aantrekken, plaatst Hriech daar onze omgang met de wereld tegenover. Als het aan de kunstenaar ligt zouden we juist de vogels als voorbeeld moeten nemen, om de ecologische crisis te lijf te gaan.
Vogels van de straat
Tot slot wil ik de street art expositie in het ‘Musée de la Chasse et de la Nature’ aanhalen, waarin het werk van street artist binnen de muren van een museum wordt getoond. (Al eerder schreef ik een blog over het Franse Street art museum Mausa Vauban). Ook hier blijken vogels favoriet, zoals onder andere blijkt uit het werk van Nadège Dauvergne. Zij tekent levensechte dieren met kleurpotlood op beschilderd papier. Zo is in de trappenhal het verhaal van de raaf en de vos te zien. Door rekening te houden met de plaatsing van de werken, krijgen de platte tekeningen een ruimtelijk karakter.
Van een afstandje komen haar tekeningen realistisch over, maar van dichtbij is te zien hoe de kunstenaar met summiere lijnen die illusie weet op te roepen. Dat geldt ook voor de tekening waarin een kerkuil een muis probeert te vangen. Opnieuw heeft Dauvergne bewust rekening gehouden met de plaatsing van haar tekeningen: de muis staat op een afzetkoord en kijkt nieuwsgierig naar de museumbezoeker die zojuist is binnengekomen.
Hoewel niet getekend, maar gespoten met graffiti wil ik eindigen met het werk van Jussi TwoSeven (1983) die met behulp van mallen een soort enorme chronofotografie creëert (een serie foto’s waarmee je binnen korte tijd een beweging kunt analyseren). Voor het museum maakte hij speciaal een werk van een roofvogel die in de aanval gaat. Door dezelfde mal meermaals te gebruiken, maar de vorm steeds donkerder op te zetten, zie je een verloop van licht naar donker. Het lijkt daardoor net op een foto in sluitertijd. De druipers van de verf benadrukken de neerwaartse beweging van de vogel.
